Naden en kieren dichtmaken, stelruimte opvullen? Bouwers pakken bijna als vanzelf de PUR-spuit, maar dat is niet heel milieuvriendelijk. Stopwol is een mogelijk alternatief.
Waarom naden en kieren in een bouwproject nog altijd afdichten met PUR als er een gezonder en ecologisch alternatief is? Die vraag stelde Gerjan van den Dolder van Bouwcenter Concordia aan het begin van de zomer op LinkedIn. Met daarbij zijn antwoord: schapenwol. Hij verstuurde binnen no time zestig demo-pakketjes naar geïnteresseerden.
Van den Dolder is bij Bouwcenter Concordia actief met biobased en circulair bouwen. Om naden en kieren te dichten – neem de stelruimte tussen kozijn en wand – pakt een bouwer doorgaans de PUR-bus. Dat is niet biobased en niet losmaakbaar. Als alternatief bestelde Van den Dolder een rol stopwol. Geen nieuwe oplossing: in Scandinavië is het zelfs een oude methode om kieren in houten woningen mee te dichten. “Een klant van mij kende het uit Finland, waar het wordt gebruikt om in de winter de dubbele ramen mee af te sluiten.” Ook in Nederland zijn er projecten mee uitgevoerd, bleek uit de – vele! – reacties op zijn bericht.
De schapenwol is van fabrikant Isolena uit Oostenrijk en behandeld tegen motten. “De schapen zijn wildgrazers die één keer per jaar worden geschoren. Deze schapen zijn er voor het beheer van de natuur en wol is hier een bijproduct. Dat is dan ook de reden dat dit product als duurzaam kan worden beschouwd.”
Tochtdicht maken met stopwol
Een van de reacties op het bericht van Van den Dolder is van Mark Boschman, architect, partner en aanjager biobased en circulair bouwen bij RoosRos Architecten. “We zijn al tien jaar bezig met biobased bouwen en zien nu een versnelling. We dragen het enorm uit en als we kennis kunnen delen, zijn we open source.”
Hij gebruikte schapenwol bij de renovatie van zijn eigen woning, onder het motto practice what you preach dus. “Ik heb een oude woning die ik dampopen wil houden. In het verleden heb ik ook met PIR en PUR gewerkt, maar ik wilde het dit keer toch anders doen.”
De woning heeft een steensmuur met ramen van enkel glas. Die zijn aan de binnenzijde geïsoleerd met de wol tegen de dichte delen. Achter de houten stijlen zit de stopwol. “Normaal ga je daar met de PUR-spuit achter en zit het netjes dicht. Dat heb ik hier dus niet gedaan.”
De stopwol gebruikte hij ook om de nieuwe achterzetramen tochtdicht te plaatsen. Eraan laten rekenen heeft hij niet echt. “Een dampspanningsberekening maken kan ik nog vanuit HTS Bouwkunde en ik zag al snel dat dat wel goed gaat. Het moet gek gaan wil er ergens inwendige condensatie optreden.”
Testen op luchtdichtheid
Om iets te weten te komen over de prestaties van de stopwol als kierdichting, stuurde Van den Dolder ook een hoeveelheid naar Peter Kuindersma van Ingenii Bouwinnovatie voor een test op luchtdichtheid.
Kuindersma is bij onder meer Platform CB’23 actief met circulaire danwel losmaakbare details – ook rekening houdend met luchtdichting. “We zijn om iets luchtdicht te maken gewend geraakt aan kitten, purren en tapen. Dat is moeilijk te verenigen met circulariteit en losmaakbaarheid. Volgens mij zit daar een spanningsveld. Dat onderwerp heb ik naar me toegetrokken, om juist bouwfysica, circulariteit en biobased bouwen samen te voegen.”
In een proefopstelling heeft hij twee naden gevuld met stopwol. De eerste meting is gedaan met de schapenwol samengedrukt in vier lagen. De tweede in drie lagen, minder samengedrukt dus. Daaruit blijkt: stopwol alleen is in beide gevallen te onbetrouwbaar als luchtdichting. Wel kan het als vulling voor naden dienen in combinatie met een tape of band voor de luchtdichting.
“Ondanks het feit dat in deze situatie met stopwol onvoldoende luchtdichtheid wordt gerealiseerd, verwachten wij dat na optimalisering van bouwkundige details (bijvoorbeeld met toepassing van wolvilt als dichting), een goed luchtdicht resultaat kan worden bereikt. Hiervoor is nader onderzoek noodzakelijk”, concludeert Peter Kuindersma in een artikel over de proef op de eigen website.
Tien bussen PUR
Terug naar Bouwcenter Concordia. Komt de stopwol daar nu standaard in het assortiment? Zover is het nog niet, zegt Gerjan van den Dolder. “Als bouwers het willen, dan bestellen we dat, maar ik heb zojuist tien minuten bij de balie gestaan en alweer tien bussen PUR verkocht zien worden.” Met andere woorden: er is nog een lange weg te gaan. “Het zal lastig zijn PUR en kit helemaal uit een bouwwerk weg te halen, maar als we naden en kieren kunnen opvullen met wol – eventueel in combinatie met oplosmiddelvrije tapes of folies voor de honderd procent luchtdichting – dan pleit ik daarvoor.”
Mark Boschman ziet die lange weg ook, zélfs als aan de voorkant de ambities van een project – om zoveel mogelijk biobased te bouwen – duidelijk zijn. Daarvoor is de bouwkolom te gefragmenteerd. “Alle betrokken mensen moeten weten wat de intentie is van het gebouw. En dan kun je – zeker bij een wat groter project – een schoolklas vullen. En dat doen we dan niet. Dan kun je vooraf alles nog zo goed doorspreken, maar gaat het ergens in die schakels toch mis. Voordat de man op de bouw weet wat hij moet doen, is er nog een hele wereld te winnen.”
Meer alternatieven
Stopwol van schapenwol is niet het enige product om kieren mee dicht te maken. Hennepwol is ook een optie. “Hempflax heeft ook stopwol met goede waardes qua luchtdichting”, aldus Van den Dolder. Kuindersma voegt hieraan toe dat momenteel onderzoek wordt gedaan met schapenwol vilt. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Joost van der Waal van Isoleerbewust publiceerde recent ook een overzicht met alternatieven voor PUR, inclusief voors en tegens en links naar verkooppunten. Hij noemt naast stopwol en stophennep onder meer spuitkurk. Dat bestaat uit kurkkorrels en een flexibel bindmiddel en is aan te brengen met de hand of met een spuitpistool.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Aannemer 6-2023.
Lees ook | Isolatie van woningen: dit moet je weten
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.