Ervaring proefproject: ‘Wkb maakt zelfkritischer’

Oefenen met de Wet kwaliteitsborging is leren, een open houding hebben naar elkaar en een stapje extra zetten. Brands Bouw realiseerde in Emmen twintig grondgebonden woningen uit eigen ontwikkeling. Kwaliteitsborger gBOU. keek mee. De verklaring dat het project voldoet aan de bouwregelgeving, liet op zich wachten. Kritiek punt daarin: het ventilatiegeluid.

Wachten op de Wkb? Nee, dat was niet de intentie van Brands Bouw. “We willen graag ons huiswerk enigszins op orde hebben”, zegt William Bruins, hoofd werkvoorbereiding en KAM-coördinator. “We zijn een wat groter bedrijf. Werken volgens de Wkb laten uitvloeien in je hele organisatie gaat dus niet van de ene op de andere dag.”

Eerste stap voor de bouwer uit Emmen: een proefproject. Twintig grondgebonden woningen uit eigen ontwikkeling, verdeeld over tien blokken van twee. “Geschikt dus om vanaf de vergunningaanvraag te ervaren.”

Dit kwam mede door een fanatieke gemeente Emmen, die onder meer met het opzetten van een ambassadeursnetwerk bouwpartijen in de gemeente warm maakt voor proefprojecten. “We waren niet naarstig op zoek naar een proefproject, maar kwamen hierover in gesprek”, zegt Bruins. “Wij zijn een familiebedrijf met korte lijnen en besloten vrij snel: laten we het doen, het ervaren en er niet te zwaar tegen aankijken. De vergunningsfase ging geruisloos, maar het ging ons vooral om de uitvoeringsfase.”

Belangrijk voor het goed oefenen met de Wkb: dat de neuzen dezelfde kant op staan. “Elkaar kunnen vinden is een belangrijke voorwaarde. De bereidheid om te leren, er extra energie in te stoppen. Dat gold in dit project voor Jacco (Van der Weel, kwaliteitsborger, red.), mijn collega’s en ook de gemeente Emmen. Niet dat er nooit extra spanning was, maar gemiddeld genomen was het een positieve ervaring.”

KAM-coördinator als ‘chef Wkb’

Intern heeft Brands Bouw gekeken naar de organisatie. Bruins werd vanuit zijn rol als KAM-coördinator ‘chef Wkb’. “Een projectteam bestaat uit een projectleider, een werkvoorbereider en een uitvoerder, maar we wilden de Wkb niet enkel de aangelegenheid laten zijn van dat projectteam. Het leek ons handig om er iemand bij te hebben die níét projectinhoudelijk aan de touwtjes trekt. Vanuit mijn rol leek het veel passender om daarin het voortouw te nemen, te sturen en ervoor te zorgen dat hetgeen je leert en ontdekt ook naar andere projecten wordt gebracht.”

Brands Bouw gebruikte als tool voor vooropleveringen, kwaliteitscontroles en UAV-GC-projecten al langer Ed Controls. Die app werd daarom uitgebreid en aangevuld om het proefproject mee te draaien. Als Wkb-instrument werd KiK gekozen, omdat kwaliteitsborger gBOU. daarmee werkt.

Ventilatiegeluid

Jacco van der Weel, kwaliteitsborger bij gBOU. in Heerenveen, meldde afgelopen juni op LinkedIn dat het project een jaar na de oplevering van de eerste woningen de benodigde verklaring Bevoegd Gezag heeft gekregen. Met andere woorden: toen kon het vinkje worden gezet waarmee de kwaliteitsborger verklaart dat het project voldoet aan het Bouwbesluit. Wat maakte dat het zo lang duurde?

“Dit specifieke project zat vast op installatiegeluid. Aan het begin van onze betrokkenheid zeiden we al: let op, de ontworpen ventilatie-installatie geeft risico op te veel installatiegeluid. De installateur gaf daarbij aan dat dit goed zou komen: in de praktijk waren ze daar nog nooit de mist mee ingegaan. Waarop wij zeiden: prima, maar we geven dat aspect wel extra aandacht.”

Afgesproken was dat gBOU. een seintje zou krijgen op het moment dat het ventilatiesysteem in bedrijf was. “Op moment dat onze toezichthouder voor het laatst op de bouw was, bleek de ventilatie-installatie nog niet gereed. Dus: wij konden niet vaststellen of het ventilatiegeluid aan de normen voldeed. Daarbij hanteren we normaliter een eenvoudige vuistregel: als de ventilatie draait op niveau Bouwbesluit-norm, moet je deze niet kunnen horen in een verblijfsruimte. Als dat wel zo is, dan is dat reden voor een geluidsmeting. Wij konden in dit geval niets horen. Op zich geen probleem, maar we wilden het wel aangetoond zien. Kortom: er moest een geluidsmeting komen.”

Uit de meting bleek dat het geluidsniveau van de installatie bij een aantal woningen niet voldeed aan de minimale eisen. De ventilatie-installatie moest dus worden aangepast, wat de installateur heeft opgelost door extra dempers te plaatsen. Daar ging enige tijd overheen. “Wat begrijpelijk is”, zegt Van der Weel. “De woningen waren inmiddels opgeleverd, er ontstaan nieuwe prioriteiten bij alle betrokken bedrijven.” Ook bleek de eerste geluidsmeting niet normconform. “Uiteindelijk is een tweede, genormeerde meting gedaan en die bleek goed te zijn. Dat was voor mij het moment om dat bericht de wereld in te sturen.”

Verklaring alleen voor hele project

Wat daarnaast speelde, was dat de eerste woningen in gebruik zijn genomen, terwijl andere woningen nog in de afbouwfase verkeerden. “Ook daarom konden we nog geen verklaring afgeven: het project was nog niet in zijn geheel afgerond. Terwijl de kwaliteitsborger moet verklaren dat het héle project voldoet aan het Bouwbesluit. In delen opleveren: dat is een ding. Daar hebben wij als kwaliteitsborger jaren geleden al op gewezen bij het ontwerp van de wet. De gemeente Emmen was zich ook bewust van deze situatie. Ik zag geen belemmeringen om de eerste bouwwerken in gebruik te laten nemen. Dat wilde de gemeente ook heel graag, anders zouden er onwerkbare situaties ontstaan. Gemeenten moeten beleid ontwikkelen hoe ze met dit soort situaties omgaan.”

Inmiddels is er vanuit Stichting IBK (Instituut voor Bouwkwaliteit) een memo gepubliceerd met mogelijkheden voor lokale overheden hoe ze hiermee om kunnen gaan (zie: www.stichtingibk.nl/2022/08/31/gereedmelding-wkb-bijgefaseerde- ingebruikname-van-woningen/).

Leermomenten

Het punt met betrekking tot het ventilatiesysteem? Die neemt Bruins mee in volgende projecten. “Meten is weten bij de Wkb. We zullen daar iets meer energie in moeten steken dan we gewend zijn. Er ontstaat een nieuw normaal. We worden met zijn allen iets zelfkritischer en bewuster van wat we aan het bouwen zijn.”

Als een van de succesfactoren voor het werken onder de Wkb noemt Bruins het selecteren van partijen die daarin een bijdrage kunnen leveren en – daar waar mogelijk – de kennis en kunde te laten waar deze hoort.

Van der Weel beaamt het belang daarvan. “Het is logisch om een stuk van de kwaliteitsborging neer te leggen bij de onderaannemer of leverancier. Een onderaannemer is op zijn vakgebied vaak deskundiger dan een hoofdaannemer. Als je het als bouwer voor elkaar krijgt dat die partij meehelpt met aantoonbaar bouwen, kost het je zelf minder werk dan wanneer je dat niet zou doen.”

Ook een geleerde les: wanneer is iets voldoende aangetoond? De kwaliteitsborger moet het gerechtvaardigd vertrouwen krijgen dat het bouwwerk voldoet aan het Bouwbesluit. Dat betekent: niet alles moet worden bewezen. Bruins: “Je kunt snel verzanden in overkill. Voor twintig woningen wil Jacco echt niet alle rapporten zien. Een steekproef van 2 à 3 is dan voldoende. Daar moeten we een beetje gevoel bij krijgen en dat bepaal je uiteindelijk samen met de kwaliteitsborger. Een voorbeeld: we moesten op dit project bij een aantal blokken grondverbetering aanbrengen. De ene woning was daarbij wat spannender dan de andere. We hebben toen besloten om die spannende woning vast te leggen en te monitoren. En ervan uit te gaan dat de rest dan ook goed is.”

Voor de kwaliteitsborger gaat het om context, legt Van der Weel uit. Een foto missen, hoeft geen probleem te zijn. “Waar het mij om gaat: hoe acteer je op het moment dát je een moment hebt gemist? Dat draait om bewustwording. Als je als aannemer een controlemoment hebt gemist, maar kunt verklaren hoe je het hebt opgelost en dat ook proactief doet, dan is dat waardevol. Dat draagt bij aan het gerechtvaardigd vertrouwen.”

Bruins beaamt dat: “Beschaam je dat vertrouwen, dan ga je anders met elkaar richting de eindstreep. Binnen ons proefproject hebben we altijd over en weer dat vertrouwen gehad.”

Dit artikel is gepubliceerd in Aannemer 06-2022.