Restauratie als een puzzel

Aannemer Hillen & Roosen uit Amsterdam heeft bij de restauratie van De Drommedaris in Enkhuizen vooral aan de houten daklantaarn met koepeldak de handen vol. Ook hebben ze te maken met verzakking van de twee gemetselde torens of rondelen. De restauratie zou medio december 2013 klaar zijn, maar tegenvallers maken dat de oplevering in de zomer van 2014 gepland staat.

De achtkantige lantaarn boven op het stenen gewelf van cultureel centrum De Drommedaris wordt momenteel compleet vernieuwd. De bonte knaagkever heeft verwoestend werk verricht. Tientallen injectiepluggen in de zware eikenhouten balken getuigen van de ramp. Tevergeefs zijn ze in de loop van de jaren steeds gevuld met bestrijdingsmiddel tegen de grote houtwormkever. Vrijwel alle dikke balken van het houten dak zijn aangetast. Dat geldt niet alleen voor de carillontoren, maar ook voor een groot deel van de overige constructies van het monumentale verdedigingswerk, waarvandaan bezoekers een weids uitzicht over het IJsselmeer hebben.

Scheefstand

De restauratie van de lantaarn is ‘als een puzzel’, vertelt Pieter Commandeur, die met drie collega’s een hele klus aan De Drommedaris heeft. “Wij restaureren de houtconstructie grotendeels van binnenuit. De hele constructie hangt tegen elkaar aan. Als je ergens een balk of rondeel uithaalt, dan moet je hiervoor eerst de noodzakelijke maatregelen treffen.”

De 39 klokken van het carillon in de lantaarn zijn tijdelijk verwijderd en worden gerestaureerd. Een zware stempelconstructie moet doorzakken van het koepeldak voorkomen. De zware balken zijn zodanig aangebracht dat de restauratietimmerlieden al hun werk kunnen blijven doen. “Het is een grote puzzel om te kijken wat eerst komt en wat het laatst moet, maar dat is wel heel mooi hoor. Het is geen rechte toren. We meten alles precies in en de scheefstand komt in het uiteindelijke resultaat ook weer exact terug.”

Projectleider Jan Schuijt van Hillen & Roosen is al even enthousiast. “We leven ons helemaal uit. Dit is het echte restauratiewerk, ook als je het over de omvang hebt. Vanwege teruglopende subsidies kan dit voorlopig wel eens de laatste van deze grootte zijn.”

Toegankelijkheid

Het bouwwerk uit 1540 wordt gebruikt als cultureel centrum. De restauratie en renovatie zijn nodig om het gebouw beter toegankelijk, veilig en geschikt te maken voor gelijktijdig gebruik op alle verdiepingen door bezoekers tot een aantal van 500 personen. Tot nu toe konden maximaal 75 mensen tegelijk naar binnen. De voormalige stadspoort van Enkhuizen krijgt een nieuw trappenhuis en een personenlift. Vernieuwing van de toegang en aanpak van de vloeren en toiletten staan op stapel, terwijl ook in installaties voor elektriciteit, verwarming en klimaatbeheersing wordt geïnvesteerd. De bestaande trap wordt omgebouwd tot vluchtweg. Vanwege grotere bezoekersaantallen worden de verdiepingsvloeren in beide rondelen verstevigd. Ter ondersteuning worden stalen vakwerkliggers onder de houten balklaag gemonteerd.

Verzakking

Het hele gebouw verzakt langzaam, de kleine toren iets meer dan zijn grotere broer. Met een constructeur heeft Hillen & Roosen gezocht naar een oplossing om problemen in de toekomst te voorkomen. Vanwege de geringe zettingen en het kostenplaatje heeft de gemeente Enkhuizen echter besloten om deze ingrijpende maatregelen nog even uit te stellen. Een van de gevolgen zou zijn dat de huidige betonnen constructievloer van 30 cm dik uitgevoerd moet worden als een 50 cm dikke betonvloer op heipalen, die de toren stabiliseert. De Amsterdamse restaurateurs zoeken nu naar bouwkundige oplossingen om de schade als gevolg van het zakken zo goed mogelijk op te vangen. “Dat is wel jammer, want het risico blijft dat het bouwwerk langzaam verder verzakt en er scheuren optreden.”

Beeld: Alex J. de Haan

Dit artikel is verschenen in de Aannemer van januari 2014. Klik hier voor een (proef)abonnement.