Lichte balkons bieden nieuwe mogelijkheden

Balkons vernieuwen en vooral vergroten is een belangrijk item in woningrenovatie. Op basis van uitgevoerde projecten ontwikkelde microbeton een aantal systeemvarianten, in dikke en dunne platen, in opgelegde systemen of vrij uitkragend via stalen kokers.

Microbeton produceert betonelementen van ferrocement. Dit is zelfverdichtend beton met een hoge sterkte en een erg hoog cementgehalte, waardoor een heel dicht betonoppervlak ontstaat. Zo dicht dat er niets in doordringt en een dekking van slechts 6 mm op het wapeningsnet nodig is. In verhouding zit er dus veel staal in. Resultaat zijn heel sterke, lichte elementen. Die kunnen relatief dun zijn, maar waar grotere overspanningen nodig zijn, wordt een sandwichpaneel gemaakt met betonnen ribben en een kern van EPS. In de loop der jaren heeft microbeton al diverse balkonrenovaties en uitbreidingen uitgevoerd. Door het lichte gewicht is uitbreiding van een bestaand balkon mogelijk zonder grote constructieve aanpassingen. En met een dunne plaat kan dat veelal ook zonder grote bouwkundige aanpassingen. Zo werd in de Molukkenstraat in Nijmegen een grotere balkonplaat van dun microbeton opgelegd op de bestaande loggiaplaat. Door zeer slank te dimensioneren bleef de nieuwe balkonplaat nog net onder de dorpel van de deur. Waarmee deze opstap geschikt is voor mindervaliden. microbeton heeft voor deze plaat minimaal 45 mm nodig op de kleinste doorsnede. Voor de Molukkenstraat is 50 mm gekozen ter plaatse van de goot, met een opstand van 20 mm. Daarmee was ook voldoende betondikte gerealiseerd voor de bevestiging van de hekwerken. Hier is constructief namelijk minimaal 60 mm voor nodig.

Geprefabriceerde balkons

Deze dunne platen kunnen ook worden toegepast in een stalen frame, dat eventueel met trekstangen aan de gevel kan worden opgehangen. Dit wordt onder meer gedaan in het nieuwbouwproject Caland Tower in Den Haag, ontworpen door Dok Architecten. Hier worden balkons volledig geprefabriceerd in een staalconstructie en vervolgens kant-en-klaar aan de gevel gehangen. De architect had hier in eerste instantie gekozen voor een vloer van houten delen. Vanuit oogpunt van onderhoud en duurzaamheid stelde aannemer Ballast Nedam voor om hier microbeton van te maken. Dit kon zonder grote gewichtstoename en dus zonder constructieve aanpassingen. De balkons worden nu achteraf aan de gevel gehangen, waarbij van boven naar beneden wordt gewerkt. Dit gaat gelijk op met het afbreken van de steigers.

Besparing staalconstructie

Behalve de dunne, opgelegde platen, levert microbeton ook regelmatig dikkere platen met een EPS-kern. Deze platen kunnen een grotere vrije overspanning maken, terwijl het gewicht laag blijft. Zo kan bij een dikte van 200 mm een vrije overspanning van 7,20 meter worden gemaakt. Meer standaard is een vrije overspanning tot 6,5 meter, waarvoor een dikte van 140 mm volstaat. Deze platen met EPS-kern zijn toegepast in het renovatieproject Grote Pekken in Veenendaal. Ook hier zijn loggia’s vervangen door balkons. Voor de bestaande plaat langs is in een nieuwe staalconstructie een microbeton-element van 230 mm dik gehangen. De bestaande balkonplaat is opgehoogd met het opplussysteem van microbeton, dat bestaat uit dunne microbetonplaten. In eerste instantie was voor de uitbreiding voor een plaat van gewoon beton gekozen. Constructief bleek het lichte microbeton een betere keuze. Het bespaart over de hoogte van acht bouwlagen zoveel gewicht dat de stalen kolommen in wanddikte terug konden van 10 naar 6 mm. Een dergelijke oplossing werd ook al eens toegepast in Complex8 aan de Prinsenhof in Leidschendam. Ook hier werd het bestaande balkon opgeplust met microbetonplaten en werd een dikker element van microbeton voor het bestaande balkon langs gehangen. Dit element werd echter door middel van stalen trekstangen opgehangen aan de bouwmuren.

Bestaande consoles

De platen met EPS worden eveneens toegepast in renovatieprojecten in Amsterdam en Lisse. In Lisse worden de bestaande betonnen platen van de consoles gelicht en geheel vervangen door grotere platen van microbeton. Tussen de balkons werden smalle zeembalkons gehangen, eveneens van microbeton. Dit is mogelijk door het geringere gewicht. Uiteraard verandert de krachtsverdeling over de console wel, zodat aan dit soort oplossingen wel moet worden gerekend. In Amsterdam was de maximale kraanlast het doorslaggevende argument. De afstand vanaf de kraanpositie naar het verste balkon is te groot voor een balkonplaat in regulier beton.

Over kokers

Inmiddels heeft microbeton ook een systeem ontwikkeld om de dikkere balkonelementen op te hangen met inwendige stalen kokers. Deze kokers – of eventueel HEA- of andere staalprofielen – worden aan het betonnen casco gemonteerd. In dit knooppunt is een koudebrugonderbreking opgenomen, alsmede stelbouten voor het horizontaal stellen van het balkon, dat over de kokers wordt geschoven. In de balkonplaten worden hiervoor ruime sleuven gemaakt, met voldoende tolerantie in breedterichting. Dit ophangen door middel van kokers kan in renovatie, maar ook in nieuwbouw. Bij renovatie bevindt de bevestiging zich bij voorkeur dicht bij de bouwmuren, om de bestaande vloeren niet te veel te belasten. Dit is mogelijk met een lip over de bestaande vloer. Nog mooier is montage aan de bouwmuren zelf, omdat dan het moment beter kan worden opgevangen door een afsteuning naar onderen. Ook hoeft er dan geen lip te worden weggewerkt in de bestaande vloer.

Verspreide balkons

Deze ophanging vindt momenteel echter vooral toepassing in nieuwbouwprojecten, zo constateren Leon Kolster en Paul Jas van microbeton. Dat heeft volgens hen vooral zijn reden in het feit dat architecten er tegenwoordig geregeld voor kiezen om balkons verspreid over de gevel op te hangen, in plaats van recht boven elkaar. En dan wordt het lastig stempelen, zoals bij een reguliere bevestiging met koudebrugonderbreking nodig is. Maar er kunnen ook andere redenen zijn om voor deze oplossing van microbeton te kiezen. Zo zou het project Londenhaven in Purmerend van de Architekten Cie. in eerste instantie in gewoon beton worden uitgevoerd met een ophanging met koudebrugonderbreking. Op bepaalde plekken waren de uitkragingen daarvoor constructief echter te groot. Met de platen van microbeton – en de bijbehorende inwendige ophanging – waren de uitkragingen constructief geen probleem. Een heel bijzonder project met dit systeem bevindt zich in Antwerpen. Hier heeft de architect gekozen voor balkons met een aanzichthoogte van 50 cm, die vervolgens nog worden afgewerkt met staal en aluminium. In regulier beton zouden deze balkons 13 à 14 ton per stuk gaan wegen, in microbeton is dit minder dan 3 ton. Dat scheelt constructief enorm. Daarbij zijn ook in dit project de balkons verspreid over de gevel, zodat stempelen lastig zou zijn. Verder konden de balkons nu achteraf aan de gevel worden gehangen, in plaats van in de ruwbouw. Dat heeft logistiek grote voordelen en de balkons zelf blijven gevrijwaard van bouwschade in de uitvoeringsfase.

Beeld: Henk Wind en microbeton

Dit artikel is verschenen in de Aannemer van juni 2014. Klik hier voor een (proef)abonnement.