Meer aandacht voor koelen ‘cruciaal’

Dertig procent van het energieverbruik van een moderne nieuwbouwwoning gaat naar koeling. Toch gaat het daar in klimaatplannen niet over. Tijd voor verandering, vindt Klimaatverbond Nederland. “Als de koudevoorziening geen onderdeel is van de energiestrategie kan dit leiden tot verkeerde investeringsbeslissingen die later tegen hoge kosten hersteld moeten worden”, zegt Jan Engels, kwartiermaker koeltebeleid bij het Klimaatverbond. Dit is een vereniging van meer dan 150 gemeenten, provincies en waterschappen.

De hete zomer van 2018 en de huidige hittegolf zorgt voor een scherpe stijging in de omzet van airco’s. Daarin is Nederland niet uniek. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) waarschuwt dan ook in haar rapport van mei 2019 dat de groeiende elektriciteitsvraag voor airconditioning een blinde vlek is in het huidige energiedebat.

Energievraag niet in beeld

In april publiceerde Klimaatverbond Nederland de resultaten van een enquête die werd gehouden onder gemeenten. De vraag die centraal stond was in welke mate zij rekening houden met de energievraag die samenhangt met de groeiende koeltebehoefte. Uit de enquête blijkt dat, op een enkele uitzondering na, dit vraagstuk nog onbekend is. 

Ook in de plannen van overheden voor de energietransitie ligt de focus grotendeels op warmte en warmtenetten. “Een warmtenet zorgt er inderdaad voor dat een wijk van het gas af kan, maar geeft geen antwoord op de groeiende koeltevraag”, zegt Engels.

Nieuwbouw en NOM

Klimaatverbond stelt dat bij de huidige bouwnormen (EPC 0,4) de energiebehoefte in woningen heel anders verdeeld is dan traditioneel. Bij deze goed geïsoleerde woningen bestaat ruim 40% van de energievraag uit de behoefte aan warm tapwater, bijvoorbeeld voor douchen. Verwarming van de woning is nog maar ruim 30% van de energievraag en koeling vraagt bijna evenveel energie (of zelf meer, zoals eerder dit jaar Klimaatgarant stelde op basis van monitoring van nieuwbouwprojecten).

In combinatie met het veranderende klimaat en de aanstaande aanscherping van de bouwnormen zal het belang van koeling niet afnemen. Engels: “De ervaringen met de eerste Nul-Op-de-Meter-woningen (NOM) – via renovatie na-geïsoleerde woningen – ondersteunen dit ook: er zijn veel klachten over hitte in deze woningen, waardoor mensen weer koelapparaten gaan aanschaffen.”

In de rapporten over die eerste NOM-renovaties uit 2015 wijzen de onderzoekers bijvoorbeeld op de noodzaak van zonwering en goede spuivoorzieningen zoals zomernachtventilatieluiken: een inbraakwerend raamkozijn voorzien van horrengaas, dat ’s nachts open kan blijven staan en waarmee de binnentemperatuur van de woning kan worden teruggebracht.

Vereniging Eigen Huis

Vereniging Eigen Huis trekt ook aan de bel over oververhitte woningen en wil meer aandacht voor koeling van nieuwbouwwoningen. De belangenbehartiger wil dat minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) via het Bouwbesluit afdwingt dat de bouw meer rekening houdt met koeling. De bouwregelgeving is sterk ingericht op isolatie en verwarming.

Oververhitting in BENG

In de BENG-regelgeving die volgend jaar ingaat is aandacht voor oververhitting. Om oververhitting in de zomer tegen te gaan, is er in de onderliggende berekeningsmethode NTA 8800 een parameter (TOjuli) opgenomen die het risico hierop inschat. Voor woningen die niet worden uitgerust met een actief koelsysteem (bijvoorbeeld een bodemwarmtepomp), zal in de regelgeving een grenswaarde worden opgenomen aan het maximum van deze TOjuli. Deze moet nog bekend worden.

Hoe dan ook zal dit een grove indicatie zijn, legt Harm Valk (Nieman RI) uit in een recente BENG-update (zie de video vanaf 28’15” ). Dit omdat oververhitting vaak een ‘lokaal’ probleem is (slaapkamer, woonkamer) en berekeningen uitgaan van het gemiddelde over de rekenzone. Daardoor kan een vals-positief beeld ontstaan.