Project | Toekomstgericht bouwen is een kwestie van doen

Biobased bouwen, houtbouw, hergebruik van materialen: om te snappen hoe dat moet, moet je het als bouwbedrijf zelf dóén. Dat is de overtuiging van Willy Smit, algemeen directeur van de WAM&VanDuren Bouwgroep. “Dan loop je tegen de mogelijkheden en onmogelijkheden aan en zie je ook of alle transities bij elkaar komen.”

Een koekjestrommel, noemt hij het zelf. Met een onder- en bovendeksel. Een koekjestrommel van CLT, welteverstaan. De woning die Smit voor zichzelf bouwt in Winterswijk, is zoveel mogelijk opgetrokken uit verlijmd kruislaaghout (cross laminated timber). “Het idee voor de woning was om anderhalve meter boven maaiveld te gaan wonen – zodat we wegkijken over groen – en een woning te maken met alles op één niveau, met het oog op onze oude dag.” Omdat het grondwater vrij hoog staat, is de kelderverdieping in beton uitgevoerd. “Ik kon het niet voor elkaar krijgen om dat volledig van geopolymeerbeton te maken, maar de traptreden richting de woning zijn dat wel. Om te laten zien dat het prima kan.”

De wanden in de kelder zijn wel van CLT. Op de kelderbak, waarvan na oplevering 90 cm zichtbaar is, ligt een CLT-vloer, daarop CLT-wanden en vervolgens een CLT-dakvloer met rondom een flink overstek van bijna 1,80 meter om de zomerzon te weren. “Zodat je niet alles met screens hoeft te doen.”

De CLT-elementen hebben de maximale maat die leverancier Derix kon leveren: 17,85 meter. Waar nodig zijn staalconstructies toegepast. Tijdens de bouw wordt deze constructie gemonitord door constructeur Theo Geuijen. “Hij wil graag zien hoe de CLT zich houdt, ook nu die wordt belast. Theorie is één ding, maar ik werk altijd graag mee aan monitoring, om te kijken wat er in praktijk nu echt gebeurt. Hebben we het te moeilijk gezien? Kan het anders? Ik vind dat er nog te veel staal in zit, maar dat vind je natuurlijk al snel als je alles in hout wilt.”

Isolatie

Er ligt nog wat PIR op de bouwplaats, voornamelijk voor het dak, maar voor de gevelisolatie kiest Smit voor houtwol. “Perfect spul, je kunt er prima op stuken. De Duitsers doen het al tig jaar.”

Glaswol, steenwol, op aardolie gebaseerde isolatieproducten: Smit wil er vanaf. “Die materialen moeten eruit. Waar het kan isoleren we met houtwol, vlas, cellulose, of een grassoort. In ieder geval op de nieuwe manier: biobased en herbruikbaar of hergroeibaar.

De niet-constructieve binnenwanden van de woning worden gebouwd met Straw Blocks – een prefab strowandensysteem – en afgewerkt met leemstuc. “Om te laten zien dat je met stro prima kunt isoleren, dat je leemstuc aan kunt brengen en dat je dampopen en gezond kunt bouwen.” Een deel van die binnenwanden loopt door naar buiten.

“Leemstuc buiten – daar zitten dan geen garanties op, maar durven we hier wel aan, omdat het onder de overkapping zit. Er kan een keer wat weer op staan, maar het zal niet langdurig blootstaan aan regen. Dat moet volgens mij kunnen.”

Kennis

Benodigde kennis voor zijn woning? Die komt van specialisten. Architect Vincenth Schreurs heeft veel ervaring met bouwen in CLT. Voor de strowanden is Peter Davids betrokken. Smit: “Hij kijkt als architect naar de constructies en de aansluitingen. Het onder- en bovendetail moeten goed zijn, zodat je daar later geen scheurvorming krijgt.”

Veel informatie over de materialen komt via de fabrikanten en andere betrokken partijen die Smit via het werken aan de Exploded View inmiddels kent. “Het is veel zoekwerk, maar dat moet je wel doen.”

De eigen mensen van WAM&VanDuren worden intern geschoold. Er is immers nog weinig scholing beschikbaar op thema’s als biobased bouwen en hergebruik. “We hebben in ons bedrijf een eigen innovatie- en inspiratieteam. Drie jaar geleden zijn we ermee begonnen. Als bedrijf moet je daar geld in stoppen. Ik noem het de R&D van een bouwer en installateur. Met een paar fte zijn we continu bezig met nieuwe ontwikkelingen.”

Transities in de bouw

De crux van het verhaal: biobased bouwen is een kwestie van doen, vindt Smit. Hij noemt het in één adem met houtbouw en hergebruik van materialen. “Die drie horen voor mij bij elkaar. Waar het om gaat: je moet dingen maken. Als je dit oppakt, loop je vanzelf tegen de mogelijkheden en onmogelijkheden aan en dan zie je ook of alle transities bij elkaar komen. Of de energietransitie er goed in zit, de grondstoffentransitie – de omslag naar hergebruik en biobased – en de procestransitie: kun je het prefab, modulair en losmaakbaar maken? Hiermee bezig zijn, is onderdeel van het toekomstbestendig maken van ons bouwbedrijf. We zijn daar sinds drie jaar volop mee bezig.”

 Laten zien dat er stappen worden gezet richting de toekomst, is belangrijk. “Dat is onderdeel van de procestransitie. Medewerkers en toekomstige medewerkers zien dat er ook echt iets gebeurt. Dat veranderingen er aankomen. Dat transities niet vervelend, maar juist leuk zijn voor het werk.”

Exploded View

WAM&VanDuren bouwde mee aan de Exploded View: een demonstratiehuisje met 110 biobased materialen dat te zien was tijdens de Dutch Design Week in 2021 en daarna op de Floriade. Politici, bedrijven, docenten bouwkunde, architecten – het afgelopen halfjaar nam Smit iedereen mee naar Almere. Ook is hij actief als spinner bij Cirkelregio Achterhoek en betrokken bij het initiatief Samen Biobased Bouwen in de Achterhoek. “Overheid, ondernemers, maatschappelijke organisaties als woningcorporaties, Natuurmonumenten en LTO – met elkaar moeten we de oplossingen gaan bedenken.”

En ja, soms zijn die nieuwe oplossingen nog niet honderd procent uitgedacht, of is er – en dat speelt voor veel biobased materialen – nog geen certificaat voor te krijgen. Dat houdt Smit niet tegen: zijn eigen woning wordt een proeftuin voor allerlei biobased en hergebruikte (afbouw)- materialen.

Myceliumcomposiet, ofwel de draden van een schimmel vermengd met natuurlijke vezels. Een wand van dit materiaal komt in de toekomstige werkkamer in zijn woning. Biomason: steenstrips gemaakt van steengruis gebonden met bacteriën in plaats van cement. Een kurkwand. Tien materialen gebruikt Smit als afwerking in zijn woning.

“Omdat ik dat zelf doe, hoeft niemand te zeggen dat het niet mag. In ons kantoor zit ook glas gefreesd in de CLT, zonder kozijn. Bij de bouw een paar jaar geleden zei men: dat kan niet. Maar het kan wel en voldoet ook, er zit alleen geen certificaat bij. Maar als dat altijd moet, kom je dus nooit aan het uitproberen. Dat vond ik het grote voordeel van de Exploded View. Dingen uitproberen, samen met creatievelingen. Van de tien speedbootjes die je uitzet gaan er zes à zeven goed, lopen er een paar op de klippen en is er eentje waarvan je denkt: daar had ik misschien nooit aan moeten beginnen. Maar als je niks doet, gebeurt er ook niks.”

Dit artikel is gepubliceerd in Aannemer 07-2022.