Opschalen, complete gevels en seriematig bouwen. In de prefab strobouw zetten leveranciers flinke stappen. Aannemers raken enthousiast. Aan de nodige certificeringen wordt gewerkt. “Je wilt alle kaartjes eraan kunnen hangen.”
“Weet je wat de mooiste omslag is op dit moment?”, zo steekt Roelof Vossebeld van Strobox van wal. “Als ik een aantal jaar terug ergens een praatje of presentatie hield, reageerden aannemers allemaal zo van ‘hmm hmm’. Inmiddels zijn presentaties erg goed bezocht. Bouwers máken die overstap. Het enige is nog dat aannemers denken dat ze zelf boxen moeten gaan bouwen. Maar ik kan ze dan teruggeven: de stenen waarmee je metselt, bak je ook niet zelf. Die laat je leveren. Dus laat de boxen ook leveren en ga lekker veel sneller bouwen. En gezond bouwen. Liefst met lokale materialen. Dat is goed voor de boer en goed voor de eindgebruiker.”
Strobox is een van de prefab strobouwsystemen die aan de weg timmert in Nederland, samen met Strotec, RawBlox (voorheen Straw Block Systems) en Prefab Strobouw. Het bedrijf uit Deventer – opgericht in 2016 – bouwt zelf inmiddels tien woningen per jaar, maar wil eigenlijk louter leverancier zijn, legt Vossebeld uit. “Van lieverlee – omdat aannemers toch wat handelingsverlegen waren toen we begonnen – zijn we zelf gaan bouwen. De volgende stap die we heel graag willen maken, is dat wij degene zijn die produceren en dat aannemers ermee bouwen. Dat is echt niet ingewikkeld – in feite is het gewoon houtskeletbouw.”
Strobox als buitenschil
Een project dat naar zijn verwachting spin-off gaat krijgen onder aannemers, is Gebouw X dat momenteel in aanbouw is op het oude Gasfabriekterrein, een innovatiecampus in Deventer. Dat is een hybride gebouw van vier bouwlagen dat bestaat uit een staalconstructie met betonvloeren en stroboxen als buitenschil.
Aanvankelijk was hier gekozen voor een sandwichplaat als gevelelement, zo legt Bart van der Linden van DAV&TRiA Bouwmanagement uit. Hij treedt op als uitvoeringscoördinator van de opdrachtgever. “Daar zou dan een cortenstalen gevel op worden gemonteerd. Er waren wat twijfels over de krachten van het cortenstaal op de sandwichpanelen – of die niet te groot zouden zijn. Op dat moment zijn we in contact gekomen met Strobox en werden we getriggerd door hun verhaal en filosofie. Dat biobased aspect past hier goed. Daarnaast zijn de Stroboxen vrij dik, met veel hout erin. Daar kunnen we prima die cortenstalen gevel aan ophangen. De keuze is dus zowel vanuit techniek als vanuit idealisme gemaakt.”
Strobox heeft normaliter een binnen- en buitenplaat van hout (Agepan DWD). Daarin moest voor dit project wel een aanpassing worden gedaan om te voldoen aan de brandeisen. Aan de binnenzijde komt een gipsplaat. Voor de buitenzijde is gezocht naar een plaat die dampopen is en de vereiste brandklasse B haalt. “Zo is een Cembrit-plaat op de elementen gekomen”, zegt Van der Linden.
Ervaring opdoen met hsb en stro
VDR Bouwgroep is ingehuurd om de elementen te plaatsen en de bouwkundige timmer- en metselwerkzaamheden aan het nieuwe kantoor uit te voeren. De aannemer zet bij dit project volop leerlingen in, zegt Peter Meerman, bedrijfsleider van VDR BouwTalent. Dit mede naar wens van de opdrachtgever. “Die vond het passend om bij dit project met een lokale aannemer te werken en hier leerlingen in te zetten, zodat die ervaring kunnen opdoen met bouwen met hsb en stro.”
Over lokaal gesproken: VDR Bouwgroep haalt de Stroboxelementen met eigen vrachtwagens op en hoeft maar een paar honderd meter te rijden naar de bouw.
Wat betreft oplevering van de Gasfabriek streven de bouwers naar medio april. “Dan is het naar verwachting beschikbaar voor huurders om er hun inbouwpakket in te maken”, aldus Van der Linden.
Strobox krijgt ondertussen veel aanvragen voor tiny houses, naast reguliere woningen, en komt daarin ook met een eigen ontwerp, zegt Vossebeld. “En inmiddels zijn we met grotere bouwbedrijven in gesprek om toeleverancier te worden van renovatieprojecten waar een nieuwe buitenschil is gewenst.”
Prefab strogevel
Bouwbedrijf Gebroeders van Herpen uit het Brabantse Heesch is ook enthousiast pleitbezorger van prefab strobouw. Sterker: het bedrijf participeert samen met Strotec in een prefab strogevel. Strotec is sinds 2014 actief in Nederland als leverancier van de prefab stropanelen van EcoCocon, oorspronkelijk afkomstig uit Letland.
Samen ontwikkelen ze nu door naar complete gevels met binnen- en buitenafwerking en kozijnen. Eerste afnemers zijn Ballast Nedam Development en woningcorporatie Trudo, deels weer samen met Hurks Bouw en Ontwikkeling. Hun projecten worden in 2024 gebouwd.
De mockup van de Strotec Gevel trok afgelopen oktober de hele week bekijks tijdens de vakbeurs Prefab in Den Bosch, waar tijdens een anderhalf uur durende sessie alles over deze ontwikkelingen uit de doeken werd gedaan. Dit betrof een gezamenlijk presentatie van Holland Houtland, Strotec, Van Herpen en TNO, die samenwerken in het project Emissieloos Bouwen.
“Voor ons is dit een logische stap in de ontwikkeling van strobouw”, zei Robbert Urlings daar namens Strotec. Hij begeleidt bouwers en architecten om te komen van een ontwerp tot een strogevel. Van het stapelen van strobalen naar houten staanders gevuld met stro naar de geprefabriceerde stropanelen van EcoCocon. Vervolgstap is nu: “Het assembleren van een hele gevel inclusief afwerking en kozijnen, die in één keer naar de bouwplaats gaat.”
Impact maken met strobouw
De voordelen die voor prefab bouwen in het algemeen gelden komen aan bod: snel bouwen, gecontroleerde werkomstandigheden, steigerloos bouwen. Maar voor stro is prefab bouwen extra prettig: het blijft op die manier droog. “Ons belangrijkste doel hiermee is opschalen. Willen we impact maken met strobouw, dan moet het groter worden dan het nu is. Daarom denken wij dat het nodig is om prefab gevelelementen te maken, zodanig dat dit ook in seriematige woningbouw goed toepasbaar is”, aldus Urlings.
Calculator en projectleider Mathijs Raaijmakers van Gebroeders van Herpen liet zien hoe de opbouw van de gevel in de werkplaats gaat. Stro-elementen worden al op maat – als halffabricaat dus – geleverd. “De panelen liggen op volgorde in de vrachtwagen. Het panel-project (uitwerking van de elementen door de fabrikant, red.) laat zien hoe wij ze in elkaar moeten schroeven. Alles is al uitgeëngineerd.”
Voor de binnenafwerking zijn de mogelijkheden legio. Voorkeur heeft een houtvezelplaat – “want 100 procent biobased” – plus leemstuc als afwerking. “Een voordeel van biobased bouwen is dat je dampopen kunt bouwen. In het kader daarvan is leemstuc qua leefcomfort de meest geijkte oplossing die we voor ogen hebben”, aldus Raaijmakers. Op wens van de klant kunnen gips- of OSB-platen evenwel ook. De kozijnen kunnen voorin in de gevel of juist wat verder verdiept worden gemonteerd en worden uiteraard luchtdicht afgetapet voor een goede qv10.
Als gevelafwerking is er ook veel mogelijk: massief, met stucwerk of steenstrips op een houtvezelplaat of met hout of andere beplating op een regelwerk. In dat geval zit er een Cembrit Windstopper-plaat op de buitenkant.
Projecten met Strotec
Dan die eerste projecten: Ballast Nedam Development schreef in de zoektocht naar een zo duurzaam mogelijke rijtjeswoning een wedstrijd uit, genaamd Natuurhuis. De inschrijving van Strotec en Bouwbedrijf Van Herpen won. De eerste acht woningen volgens dit concept worden gebouwd in Heeze.
Ook woningcorporatie Trudo gaat in 2024 in Eindhoven twee projecten bouwen met de Strotec Gevel. In een sloop-nieuwbouwproject aan de Rustenburgstraat bouwt Gebroeders van Herpen 89 sociale huurwoningen. Hurks Bouw en Ontwikkeling gaat aan de slag voor de corporatie met achttien circulaire sociale huurwoningen en gaat daar voor een combinatie van CLT met de strogevels.
Als afwerking aan de binnenzijde kiest Trudo wel bewust voor gipsplaten en niet voor leemstuc. “Dan zouden huurders alleen dure verf mogen aanbrengen; dat is niet realistisch voor sociale huurders”, zo legt projectleider Vastgoedontwikkeling Neeltje Voesenek uit. “We kiezen voor gipsplaten zodat mensen vrijer zijn in de afwerking. De stabiliteitswanden van CLT blijven wel in het zicht en daar mogen ze niets aan doen.”
Strobouwers hebben behoefte aan certificering
Over aspecten als brandveiligheid, milieudata en certificering leven in de praktijk nog veel vragen, zo werd ook tijdens de sessie op de beurs Prefab duidelijk. Bouwkundige adviseur en ontwerper Peter Davids is druk op dit vlak, bij zowel de Vakgroep Strobouw als Building Balance, de uitvoeringsorganisatie die namens de overheid biobased bouwen moet helpen opschalen.
“Er is onder strobouwers een ernstige behoefte aan certificering, normering en labeling. We gaan nu zien dat woningcorporaties en grote aannemers hiernaar gaan kijken. Die stellen andere vragen dan de particulier, de zelfbouwer en die zzp’er die tot dusver de strohuizen bouwden.”
Onderdelen die generiek zijn, pakken de bedrijven binnen de Vakgroep gezamenlijk aan, zo hebben ze besloten. “Building Balance is hier vervolgens ook volop ingesprongen. Daar zit ik in verschillende hoedanigheden aan tafel. Onder meer als projectleider om in beeld te brengen wat er allemaal nog nodig is om de strobouw verder te brengen in die opschaling. Dat is nu vooral verkennend, maar ondertussen zijn er al heel veel normeringsonderzoeken op gang gebracht. Dit speelt in de bestaande bouw trouwens ook. Er gebeurt heel erg veel tegelijk op dit moment.”
Aspecten zoals isolatiewaarde, faseverschuiving, geluidwering, daar wil de bouw onderbouwingen van zien. “Je moet alle kaartjes eraan kunnen hangen”, beaamt Davids. “Die kennis is generiek wel aanwezig, maar het is nooit zo expliciet onderzocht als nu aan de gang is.”
Dit artikel verscheen eerder in Aannemer 1 – 2024.
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.