Je zou het ‘IKEA voor gevorderden’ kunnen noemen, het circulaire inbouwsysteem van de start-up Respace. In de oude Philips-fabriek in Den Haag worden twee verdiepingen met het systeem ingericht voor de maakindustrie, die kleinschalige bedrijfsruimtes nodig heeft. Aannemersbedrijf Van den Boogaard voerde de opdracht voor gemeente Den Haag uit. Dirk-Jan van den Boogaard vindt inbouwsystemen kansrijk: “Zolang aannemers de logistiek maar in het snotje hebben.”
Hoe gek willen we het hebben in Nederland? Terwijl er 900.000 woningen gebouwd moeten worden voor 2030, staat er volgens de leegstandsmonitor van het CBS 39 miljoen vierkante meter aan kantoren, fabrieken, scholen, kerken en zwembaden leeg; in 2021 was 10,2 procent van de kantoor- panden en 8,7 procent van de winkels zonder bestemming.
Volgens Sebastiaan Hameleers, medeoprichter van Respace, is een aanzienlijk deel uitermate geschikt voor hergebruik. Respace maakt er woningen, maatschappelijke voorzieningen en werkruimtes van. “Wij zien het graag simpel”, legt Sebastiaan Hameleers uit. “Het Respace-inbouwconcept is geschikt voor herbestemming van elk pand met een bestaande of nieuwe schil.”
Dat blijkt in de oude Philips-fabriek in Den Haag Zuid-West. Op de tweede en derde verdieping is aannemersbedrijf D.C. van den Boogaard sinds september 2022 in de weer om kleinschalige bedrijfsruimtes in te bouwen. Hier kunnen Haagse maakbedrijven werken in ruimtes die baden in het licht. De derde verdieping is al in gebruik. De tweede verdieping is eind maart opgeleverd. In totaal gaat het om 950 vierkante meter, exclusief de toegevoegde tussenvloeren. Welkom in The New Farm.
Innovatief ondernemerschap
The New Farm is een initiatief van Starterspanden Den Haag en wordt gerealiseerd met behulp van subsidies van Gemeente Den Haag, Kansen voor West en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. The New Farm huisvest ondernemers die zich richten op duurzame productieprocessen en innovatief werkgeverschap. De thema’s zijn (voedsel)productie, circulaire economie en sociale innovatie. Een kleine greep uit de namen van de gevestigde bedrijfjes: Meneer Appelstroop, Circular Green, Bicycleshop, De Kookfabriek, 2TestIT en Kollektiv Mead.
Ondernemers uit alle hoeken van de samenleving kunnen hier werkruimte huren om hun visie op maatschappij, circulariteit, recycling en voedselinnovatie om te zetten in marktrijpe producten en diensten. De huurkosten mogen in eerste instantie natuurlijk niet te hoog zijn en het inbouwsysteem van Respace biedt daar mogelijkheden voor.
Het Respace-inbouwconcept is geschikt voor herbestemming van elk pand met een bestaande of nieuwe schil
Op maat ontworpen en geproduceerd
Zelf noemt Respace haar systeem ‘duurzaam, snel, compleet en met een lage kostprijs’. Het bestaat feitelijk uit een verzameling losse onderdelen die voor ieder specifiek gebouw op maat ontworpen en geproduceerd kunnen worden, met constructieve elementen, deuren, wanden, vloerplaten, balustrades, trappen en ramen. Alles van duurzaam hout en op locatie geassembleerd (en vervolgens aangevuld met installaties, apparatuur en leidingwerk).
Dirk-Jan van den Boogaard, DGA van aannemersbedrijf D.C. van den Boogaard: “Dit systeem is zó simpel dat iedereen met een beetje inzicht het kan bouwen.” Hameleers van Respace vult aan: “Wij hebben de werkelijkheid een-op-een nagebootst in 3D. Daar hebben we software en scripts voor geschreven. Kijk, op de tablet staat het 3D-model met alle bouwelementen. Je klikt een element aan, ziet het merk en de maatvoering en pakt het element van de stapel. Het werkt ook andersom. Als ik de QR-sticker op het bouwelement aanklik, krijg ik de informatie op het scherm. Ons systeem correspondeert met Madaster en andere materialenpaspoorten. Onze database is volledig open source.”
Minder mensen nodig
Respace levert de aannemer alles aan in 3D, behalve de hoofdmaatvoering. Die wordt aangeleverd als een platte tekening. Tijdens het bouwen zelf heeft de meewerkend uitvoerder een speciale rol. Die zorgt voor het uitfilteren en klaarzetten van de elementen en stuurt de timmerlieden aan. Volgens Van den Boogaard is het uitzoekwerk de crux van het systeem: “Hoe meer je ongesorteerd de bouw op gooit, hoe meer tijd je kwijt bent aan de logistiek en het zoeken van onderdelen. Logistiek is alles. Zolang je de logistiek in het snotje hebt, functioneert dit systeem prima.”
Van den Boogaard noemt Respace “een atypisch bedrijf voor de bouw”. De aanpak is eigenlijk totaal anders dan de traditionele. Hameleers bevestigt dat: “De oude manier van bouwen was heel traag. Eerst tekenen, dan calculeren. Vervolgens blijkt het te duur en gaat het ontwerp terug naar de tekentafel. Dat proces duurt maanden. Wij hebben alles geautomatiseerd. Terwijl we tekenen, hebben we realtime inzicht in ontwerpkeuzes, inclusief bouwfysica, materialen en bestellijsten. We zien ook meteen hoeveel tijd het inbouwen de aannemer kost. Met ons 3D-model sturen we trouwens ook de gerobotiseerde freesmachine aan. In de frezerij maken we een mannetje overbodig.”
“Fabrieksmatig bouwen is de toekomst”
Dan de hamvraag: wat levert het op? Van den Boogaard legt uit dat Respace maar één onderdeel is van zijn verdienmodel voor het werk in The New Farm. “Kijk, ik verdien hieraan, dat is duidelijk. Alleen zitten er veel minder uren in dan bij traditioneel bouwen en ik lever alleen de arbeidsuren. Maar ik kon het inbouwen combineren met mijn gewone werk in dit gebouw, want ik ben zo’n beetje de huisaannemer. We plaatsten ook kozijnen met dubbel glas, vervingen toiletgroepen en pasten schachten aan. Maar goed, het verhaal van Respace vond ik interessant genoeg. Fabrieksmatig bouwen is de toekomst. Hooggeschoolde handjes worden schaars en laaggeschoold werk past bij de opkomst van prefabricage. Ik wilde dit graag eens uitproberen. Voor mij is inbouwen een extra dienst.”
Niet alles prefab
Verbeterpunten? Jawel, die zijn er ook. Zoals alle elementen werden ook de glaslatten op maat aangeleverd. Van den Boogaard: “Bij die glaslatten kregen we een enorme merkenlijst, terwijl het in de kern een latje van 36 mm is. Ik heb toen gezegd: geef mij maar lopende lengtes. Op locatie glaslatten zagen kost minder tijd dan uitzoeken.” Hameleers: “Sommige dingen moet je niet willen prefabben. Daar kwamen we in de praktijk achter.”
Al met al tevreden gezichten in The New Farm. Ook over de doorlooptijd valt niks te klagen. Van den Boogaard: “We werken nog niet sneller dan met metalstud-systemen. Maar het nadeel van metalstud is dat je het materiaal na gebruik niet kunt hergebruiken. Met dit concept werken we wel sneller dan met houtskeletbouwsystemen, ik schat anderhalve keer zo snel. We hebben geen stukslijsten, geen uitrijstaten en veel minder afval. Op de derde verdieping had ik in totaal een halve kuub bouwafval van isolatiemateriaal, houten pallets en QR-stickers. Traditioneel zit ik zomaar op 12 kuub. En het mooie van dit systeem is dat we het straks ergens anders weer opnieuw kunnen opbouwen.” Hamelaars: “Wij gaan voor hergebruik.”
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Aannemer 3-2023.
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.