Een groepje koplopers in de kalkhennepbouw ontwikkelt een conceptwoning. Compleet bouwtechnisch en bouwfysisch uitgedetailleerd, nul-op-de-meter, CO2-neutraal, EPC van 0, inclusief verdienmodel voor de bouwsector. Directeur Winfried Molthoff van het aannemersbedrijf Molthoff uit Wijk bij Duurstede is de drijvende kracht achter dit ambitieuze project.
Molthoff is naar eigen zeggen de enige aannemer in Nederland die uitsluitend op commerciële basis met kalkhennep werkt in de gevel en binnenmuren. Verder verwerkt de aannemer vlas, kalk en leem in de bouwkundige schil. Sinds twee jaar bouwt deze restauratie-specialist uitsluitend met biobased materialen. Het Utrechtse familiebedrijf heeft in zijn bijna 100-jarige bestaan een reputatie opgebouwd op het gebied van duurzaam restaureren van monumentale woningen, molens en boerderijen. Winfried Molthoff is een bevlogen pionier op zijn vakgebied; hij vogelt alle bouwkundige en bouwfysische details in het biobased bouwen tot op het bot uit. Zijn ideaal is om deze bouwmethodiek tot standaard te verheffen en het traditionele bouwen met dampdichte materialen te verdringen.
Dampopen bouwen populairder
Mede dankzij het uitdragen van zijn gedachtegoed op lezingen en workshops begint deze bouwmethodiek steeds meer aan populariteit te winnen bij aannemers, architecten en opdrachtgevers. Diverse projecten heeft de Utrechtse aannemer al met succes afgerond. “Mede dankzij toepassing van biobased materialen en kalk bij restauratieprojecten is Monumentenzorg er inmiddels van overtuigd dat gevels niet meer gehydrofobeerd hoeven te worden bij gevelherstel, omdat vanwege onze bouwwijze het al aanwezige dampdoorlatende karakter behouden blijft”, zegt Molthoff met gepaste trots. “Wij gebruiken absoluut geen folies.”
De ecologisch aannemer staat in de deel van een boerderij uit 1395 in Vorden, die naar een ontwerp van Platform M3 architecten gerestaureerd en getransformeerd wordt tot B&B-accommodatie en woonhuis. Op de schuimbeton fundering zijn binnenmuren opgetrokken uit kalkhennepblokken en de toekomstige verdiepingsvloeren worden ondersteund door douglas liggers. Aan de binnenzijde van de gevel wordt een kalkhennepblokken wand geplaatst van 300 mm dikte met een Rc van 4,0. In dit geval staat er nog een steensmuur omheen, maar dat had net zo goed een houtskeletframe met kalkhennepblokken kunnen zijn. “Wij bouwen nooit spouwmuren, maar massief en homogeen. Een kalkhennepgevel is volledig dampopen, dus dat kan gerust. Het liefst trek ik een kalkhennep buitengevel op zonder houtskelet, maar in Nederland mag je geen dragende gevel van kalkhennep bouwen. Jammer, want in het buitenland doen ze het al langer zonder problemen. Maar ja, het Nederlandse Bouwbesluit kent bepaalde constructieve waarden waaraan de aannemer zich moet houden.”
Conceptwoning
Zoals gezegd moet later dit jaar een volledig uitgewerkte conceptwoning van kalkhennep op de markt komen. “Voor 2,5 ton kunnen we een woning van 500 m3 bouwen. Daarvoor krijgt de bewoner een klimaatneutraal huis dat nul-op-de-meter is, een EPC-waarde van 0 heeft, alsmede een hoge isolatiewaarde. De installatietechniek blijft beperkt tot een luchtwarmtepomp die warm water levert en eventueel pv-panelen. Via een plug&play-aansluiting kan de bewoner zelf een decentrale warmtebron aansluiten, zoals een infraroodpaneel. Bovendien krijgt de bewoner een levensloopbestendige woning, omdat na oplevering van het casco er vrij geschoven kan worden met binnenmuren. Bouwen met kalkhennep maakt vrije overspanningen mogelijk.”
Meer aanbieders
Het biobased bouwen heeft zich de laatste tijd enorm ontwikkeld. Er zijn meer aanbieders van ecologische bouwmaterialen bijgekomen en er worden in Nederland complete prefab elementen samengesteld, zoals kapconstructies en vloersegmenten met I-liggers en dakelementen met vlasdekens. “Vroeger was het bouwproces heel arbeidsintensief”, herinnert Molthoff zich. “We werkten met allerlei losse onderdelen. Dat was niet commercieel. Nu kunnen we qua efficiency en kostprijs opboksen tegen de traditionele bouwmethode.” Hij betrekt de vlas- en kalkhennepproducten van Nederlandse en Belgische firma’s. De levertijden zijn volgens hem dik in orde.
Dampopen vanaf maaiveld
De aannemer uit Wijk bij Duurstede toont lef en innovatieve daadkracht bij het bouwen met kalkhennep. Zo bouwt hij vanaf maaiveld volledig dampopen. “De bouwwereld verklaarde me voor gek vanwege het risico van optrekkend vocht. Maar ik heb een ‘waterdichte’ detaillering bedacht. Vijf centimeter boven het maaiveld begint de kalkhennepgevel met daaronder een EPDM-scherm dat omhoog is gezet. Overtollig vocht kan weglopen via een grind- of schelpkoffer voor de gevel. Ik neem risico’s door zo te bouwen, maar door te blijven innoveren, hebben we al jarenlang een voorsprong.”
Met de opbouw van het houtskeletframe wijkt Molthoff ook af van de gangbare methode. Ik zie bij andere kalkhennepwoningen dat het hsb-frame aan de buitenkant wordt geplaatst. Dan is het makkelijker om de bekisting ertegenaan te schroeven. Maar daarmee creëer je mijn inziens een koudebrug. Ik pak het hsb-frame van twee kanten in met kalkhennepelementen met behulp van een slim uitgedokterd bekistingssysteem, zodat er geen sprake is van een koudebrug.”
Arbotechnische voordelen
Voor de aannemer biedt het bouwen met kalkhennep arbotechnisch voordelen, aldus Molthoff. “Het materiaal is licht van gewicht en wij bouwen altijd van binnenuit het casco op, zodat het personeel altijd onder comfortabele omstandigheden kan werken. Een ingewikkelde steiger is niet nodig; in woningen kunnen we toe met een schraagsteiger. Bovendien is kalkhennep heel makkelijk te bewerken”, wijst hij op een medewerker die de kalkhennepblokken inderdaad heel snel en soepel doorzaagt. Mondbescherming is wel noodzakelijk bij het storten van kalkhennep in de bekisting, vanwege de stofvorming. Maar bij gebruik van blokken zijn pbm’s een overbodige luxe. Verder besparen we veel tijd voor het bouwplaatspersoneel: enkelvoudig stel- en steigerwerk en opperwerk zonder spouwisolatie.”
BouwLokalen
Winfried Molthoff is een van de sprekers tijdens de BouwLokalen-serie Aan de slag met biobased bouwmaterialen, die gaat over de kansen én aandachtspunten van biobased bouwmaterialen. Met de materiaaleigenschappen moet in de werkvoorbereiding en de realisatiefase rekening worden gehouden. Luchtdichte detaillering en kwaliteitsborging in de uitvoering zijn essentieel. De sprekers vertellen vanuit hun ervaring in de bouwpraktijk wat toepassing betekent voor ontwerp, werkvoorbereiding en uitvoering van een bouwproject.
Wat komt er aan bod?
- Energiezuinige concepten
- Dampopen en luchtdicht bouwen
- Aandachtspunten voor architect en werkvoorbereider
- Aandachtspunten op de bouwplaats
- Invloed op het binnenklimaat
- Organisatorische aspecten voor bouwaanvraag
Ondanks dat biobased producten in LCA-berekeningen nog niet altijd de beste scores behalen, is de potentie enorm, aldus de organisatoren, die benieuwd zijn hoe bezoekers hierover denken. Deze gratis te bezoeken BouwLokalen vinden plaats in september en oktober. Aanmelden kan via www.bouwlokalen.nl
Dit verhaal komt uit het juni-nummer van Aannemer. Elke maand het blad ontvangen? Klik hier voor een (proef-)abonnement.
Van het groepje koplopers was ik de opdrachtgever en ontwikkelaar. Mijn doel was een stap te zetten in het bouwen met kalkhennep en ervaring en kennis op te doen om zo te komen tot een modelhuis wat CO2-neutraal is, energieneutraal is en tegelijk levensloopbestendig en gezond. Dit modelhuis zou een bron van knowhow worden. En open source.
Ralf van Tongeren was in dit groepje de architect, Nicolaas van Everdingen energieadviseur en Winfried Molthoff de bouwer. Ikzelf was de ontwikkelaar en integrator, maar zonder commercieel oogmerk. Betrokkenen waren vrij om al mijn ideeën over te nemen en ook te leren van het project zelf.
De bouwer, Winfried Molthoff, heeft echter na het realiseren van vier buitenmuren met daarop de dakplaten zich terug getrokken met de mededeling dat het geld op was.
Gezien het feit dat het geleverde nog niet de helft waard was van wat er stond en wat er stond bovendien een bouwval was en de communicatie met dit heerschap uit niet-aflatende tirades bestond (een aardige bloemlezing uit diverse e-mails is op aanvraag beschikbaar) hebben we meteen maar definitief afscheid genomen.
Gelukkig is hij niet de enige aannemer die met kalkhennep bezig is. Hij is wel degene die geen idee heeft waar hij mee bezig is. Ervaringen uit binnen en buitenland die ik met hem besprak werden stelselmatig geridiculiseerd en de mensen gekleineerd en voor gek verklaard. Ondertussen begonnen de kalkhennep-muren te rotten doordat hij ze gewoon in open en bloot in de novemberstormen liet staan.
Alles is uitgebreid gedocumenteerd op https://grijzemassa.blogspot.nl. Ook bent uw welkom in het Hennephuis om te komen kijken.
Van dampopen bouwen heeft deze man totaal geen benul getuige het eerst zeiknat te laten regenen en dan volledig in plastic inpakken van een hennephuis.
Uiteindelijk heb ik eigenhandig de kilometers plastic verwijderd zodat het huis weer kon ademen en met vier grote ventilatoren er in en begeleiding van echte experts is het langzaam weer goed gekomen.
Maar ook van de gewone bouwtechnieken heeft Winfried Molthoff geen verstand. Er staat geen wand recht, geen raam- of deuropening is haaks, het dak ligt er op alsof het een 100 jaar oud in elkaar gezakt gebouw is. Op élke kruising van tengel en panlat is uitgevuld, tot 6 cm toe.
De dakdelen heeft hij voor de kerst onafgedekt laten staan met het plan twee weken later terug te komen. Iets wat absoluut niet kon volgens de leverancier en afdekken heb ik toen zelf gedaan, nadat ik eerst weer onbeschofte e-mails kreeg over het niet betreden van de bouwplaats.
Verschillende leveranciers leveren overigens niet meer of overwegen niet meer te leveren aan Molthoff.
Nog dagelijks ondervinden we problemen met aftimmeren, afhangen, stuccen e.d. doordat alles scheef is. De architect stonden de tranen in de ogen toen hij het huis door liep. Deze man, Winfried Molthoff, heeft mooie praatjes maar heeft ontwerp en uitvoering van ons mooie Hennephuis verkracht.
Waarom? Besteed een paar euro om even bij de kvk de cijfers op te vragen. Van dat soort bedragen worden veel mensen een beetje ziek in hun hoofd. En als u toch bij de kvk bent kunt u gelijk even kijken of het bedrijf “bijna 100 jaar bestaat”.
Voor u weer eens iets van zijn mooipraterij publiceert doe dan even navraag bij recente projecten. De steeds maar weer terugkerende Bed & Breakfast van kalkhennep in Boskoop is ook een aardig startpunt. Niet zulke fijne verhalen voor een leuk artikel misschien, maar iets meer onderzoek naar achtergrondinformatie kan toch wel?
Erik Groeneveld
let bij het in zee gaan met aannemers altijd op referenties. Lees grijzemassa.blogspot.nl en scheidt zelf kaf van het koren.