Hoe zit het met dampopen, dampdicht en luchtdicht bouwen?

Naden afplakken en folies toepassen versus naden niet afplakken en geen folies toepassen? Nee, dat zijn geen tegenstellingen. Je kunt luchtdicht én dampopen bouwen.

Een onderbelicht stukje in de Nederlandse bouw? Dat is het zeker, beaamt Jan Geerts, adviseur bij Seven – future proof buildings en docent bij Kennisinstituut KERN. “Dampopen en dampdicht, luchtopen en luchtdicht: die termen worden vaak door elkaar gehaald. Het zijn echt twee verschillende zaken, die wel invloed op elkaar hebben.”

Verschil damp en lucht

Het essentiële verschil zit in de termen zelf: damp is iets heel anders dan lucht en gedraagt zich ook anders, legt hij uit. “Een luchtdicht gebouw kan zowel dampopen als dampdicht zijn. Een luchtopen gebouw is per definitie dampopen, want in lucht zit altijd damp.”

Ter verduidelijking: als je ergens een gaatje hebt in de constructie, waar lucht doorheen gaat, dan gaat er per definitie ook damp doorheen. “Met een luchtstroming gaat er altijd een veelvoud aan damp doorheen vergeleken met de hoeveelheid die door een vierkante meter constructie zou gaan als er géén gaatje zit.”

Je wil niet te veel damp in je constructie hebben, ook niet bij dampopen bouw, want dat kan leiden tot vocht en vocht kan leiden tot schade in de constructie, legt Geerts uit. “De mate aan damp wil je beperken. Dat gaat veruit het gemakkelijkst door alles luchtdicht te maken. Want dan voorkom je de luchtstroom die een veelvoud aan damp meeneemt ten opzichte van een niet-luchtdichte constructie.”

Bij dampopen bouwen helpt de constructie van een gebouw om het binnenklimaat te reguleren

Verschil tussen dampopen en dampdicht

In een gebouw – zeker een woning – wordt vocht geproduceerd; dat wat we uitademen, bij koken en douchen. Dit vocht – die damp – moet weg. Het grootste deel verdwijnt door te ventileren. Een deel trekt hoe dan ook in de constructie. Dan kom je op het verschil tussen dampopen en dampdicht.

Geerts: “Bij een dampdichte constructie kan de damp niet verder dan de dampdichte laag. Zit die dampdichte laag aan de binnenzijde van de constructie, dan kan de damp dus helemaal niet de constructie in en gaat honderd procent via de ventilatie weg. Als het ventilatiesysteem dat aankan, in elk geval. Zo niet, dan heb je een teveel aan damp dat ook weer tot vochtproblemen kan leiden.”

Dampremmend

Een dampopen gebouw is per definitie ook dampremmend – helemaal dampopen zou namelijk lucht zijn, vervolgt hij. De binnenzijde is daarbij iets méér dampremmend dan de buitenzijde. Damp die in de constructie komt, kan er zo gemakkelijk aan de buitenzijde weer uit. “Daarmee kan die constructie een teveel aan damp dat in een gebouw aanwezig is bufferen. Op momenten dat er heel weinig vochtproductie is in een gebouw, kan die damp ook deels weer naar binnen toe ontsnappen, de ruimte in. Een deel zal naar buiten gaan en daar wegtrekken. Een dampopen bouwconstructie buffert dus de vochtconcentratie.”

Dichtmaken van naden en kieren – zo zijn we weer bij luchtdicht bouwen – blijft daarbij dus belangrijk om te voorkomen dat bij die naden en kieren te veel damp de constructie inkomt. Zo kun je dus luchtdicht maar dampopen bouwen. Dat heeft als voordeel dat de constructie van een gebouw helpt het binnenklimaat te reguleren. “Daar komt bij dat in een echt luchtdicht gebouw, de ventilatiestromen door de balansventilatie niet verstoord worden door wind van buiten. Hierdoor kun je met lagere debieten toch lage CO₂-concentraties realiseren. Omdat je minder ventileert, zal de lucht in de winter minder snel te droog zijn.”

Traditionele isolatie versus biobased isolatie

Dampopen bouwen staat erg in de belangstelling omdat het goed samengaat met het toepassen van biobased isolatiematerialen. “Het onderwerp is inderdaad erg van nu omdat die biobased isolaties weer opkomen”, bevestigt Geerts. “Heel vroeger hadden we niks anders: toen waren alle constructies dampopen. Dat zijn we kwijtgeraakt in de loop der jaren en komt nu weer terug.”

De meeste bouwers kennen niet anders dan dampdicht bouwen, in feite. “Minerale wol kan slechter tegen damp en vocht dan biobased materialen. Om te waarborgen dat er geen vocht in die materialen komt, is altijd de boodschap geweest dat je dampdicht moet bouwen. Dan weet je zeker dat er geen vocht in die constructie komt. Maar daarmee elimineer je ook de vochtbufferende werking van die hele constructie.”

Vochtvariabele folie

Volledig dampopen bouwen – zonder folies – vraagt kennis van de materie en een secure uitvoering. Niet zeker van je zaak? Dan is er vochtvariabele folie, ook wel aangeduid als intelligente folie. “De meeste leveranciers hebben tegenwoordig zo’n folie”, weet Geerts. “Ze werken allemaal net iets anders, maar het komt erop neer dat damp die in de constructie zit makkelijker weer de ruimte in kan dan andersom. Daarmee bouw je een stuk veiligheid in.”

De meest kritische situatie hierin is een plat dak vanwege de bekleding aan de bovenzijde met epdm of bitumen – beide dampdicht. “Al het vocht dat in de ruimte eronder wordt geproduceerd wordt daardoor tegengehouden. Gevels en hellende daken zijn over het algemeen aan de buitenzijde dampopen.”

Aan dampopen constructies kun je ook rekenen. Dat hoef je als bouwer niet zelf te doen, maar kun je overlaten aan de leverancier van de folie of de isolatiematerialen. Sommigen geven na een goedgekeurd advies ook garantie op de opbouw.

Juiste materiaal toepassen

Vergt dampopen bouwen een heel andere benadering? Met toepassing van intelligente folies valt dat wel mee, aldus Geerts. “Of je nu minerale wol of houtwol toepast en een dampdichte folie of een intelligente folie – de verwerking is ongeveer gelijk. Je moet alleen wel goed weten dat je het juiste materiaal toepast. Ik denk dat er een grotere omslag zit in de ontwerpfase, bij de architecten. Die zijn die slag ook aan het maken.”

• Lees meer over dampdichtheid en luchtdichtheid.