Hijsen op en rond de bouwplaats is een risicovolle activiteit. Het is in ieders belang dat dit veilig gebeurt. In principe is het hijsen op de bouw niks nieuws. Wel is in de loop der tijd de werkwijze op de bouwplaats veranderd. Door prefabricage wordt er meer, groter en zwaarder gehesen.
Houten bouwproducten hebben een relatief laag eigengewicht in vergelijking met producten van staal en beton. Waar in het verleden met name kozijnen met of zonder enkele beglazing werden gehesen, gaat het er tegenwoordig forser aan toe. Kozijnenleveranciers leveren hun producten veelal beglaasd. Glas is ongeveer vijf keer zwaarder dan hout en maakt naar verhouding vaak een groot deel van het gewicht uit. Los van de beglazing – tegenwoordig dubbel of zelfs triple glas – zijn ook de afmetingen van de kozijnelementen zélf groter geworden.
Niet alleen bij kozijnen worden hogere prestaties van de hijsvoorziening verwacht. Door hogere Rc -eisen is het isolatiepakket van een prefab dakelement een stuk dikker, met hogere sporen als gevolg. En ook gevelvullende elementen worden zwaarder, door gebruik van zware beplating (zoals vezelcement gebonden platen). Tevens wordt het element compleet afgewerkt – tot en met de steenstrips aan toe – aan de haak geslagen. En dakkapellen? Het liefst woningbreed gedimensioneerd en geplaatst.
Al met al vraagt dit extra aandacht voor de hijsvoorziening. Temeer omdat deze voorziening vaak plaatselijk wordt aangebracht aan het hout.
Hijsbanden
Veelal wordt met hijsen gebruikgemaakt van hijsbanden waarvan de maximale belasting bekend is (WLL, ofwel Working Load Limit). Maar bij het hijsen moet met meer rekening worden gehouden dan enkel de hijsbanden. Op de eerste plaats mag de WLL (afgedrukt op de hijsband) – al dan niet met een correctiefactor – alleen worden aangehouden als de band wordt toegepast zoals is voorgeschreven. Dan dient de band dus bijvoorbeeld puur als een mandje, als lus of gestropt om het element te worden gebruikt. En dat is bij de toepassing van houten elementen vaak niet het geval. De band wordt geperforeerd met nieten, nagels of schroeven, waardoor de maximale sterkte niet meer wordt bereikt. Ook het lussen door objecten kan ervoor zorgen dat de band in zichzelf snijdt.
Een tweede, belangrijker fenomeen, is dat de hijsband vaak niet maatgevend is. In veel gevallen zal de houten stijl eerder bezwijken dan de hijsband.
Van andere hulpmiddelen zoals een ketting of een hijsoog is de bezwijklast vaak onbekend. Wanneer traditionele verbindingsmiddelen worden gebruikt, zijn de rekenregels meestal ontoereikend. Door het geheel te testen wordt een indruk gekregen over de hijszekerheid.
Handvatten en richtlijnen
SKH-publicatie 02-06 ‘Hijsvoorzieningen’ geeft handvatten en richtlijnen ten aanzien van het veilig hijsen van een houten element. Deze publicatie is opgesteld door belanghebbende partijen. De werklast van hijsvoorzieningen, bepaald volgens deze publicatie, kan door een certificerende instelling zoals SKH worden opgenomen in het KOMO-certificaat van het betreffende product.
Producenten van houten elementen hebben verschillende motivaties voor het vrijwillig laten beoordelen van hun hijsvoorziening. Het geeft een stukje zekerheid, maar ook kunnen er verzekeringstechnische redenen zijn of verlangt de opdrachtgever het gewoonweg om de voorziening onafhankelijk te laten beproeven.
Aan de hand van de publicatie kunnen door middel van gecontroleerde laboratoriumtesten door een onafhankelijk laboratorium zoals SHR, de maximale hijslasten van het ontwerp van de hijsvoorziening worden bepaald. Traditioneel gezien worden veel fabriekseigen oplossingen gebruikt, die ontwikkeld zijn vanuit eigen kennis en ervaring. Inmiddels voeren ook leveranciers van hijsbanden onderzoek uit, zodat zij daarmee de timmerfabriek kunnen ontzorgen.
Om actueel te blijven, is SKH publicatie 02-06 recent voorzien van een update. Zo was er de vraag vanuit te markt hoe om te gaan met het kantelen van houten elementen. Denk bijvoorbeeld aan situaties in het productieproces, tijdens transport of waarbij het kozijn als halffabricaat in een groter element wordt geïntegreerd. Kantelen van elementen levert zijn eigen uitdagingen op, zo kunnen er bijvoorbeeld trekspanningen loodrecht op de houtvezel ontstaan. Dit is de zwakke richting van hout. Indien noodzakelijk moeten hier extra maatregelen getroffen worden.
De geactualiseerde SKH-publicatie 02-06 ‘Hijsvoorzieningen’ geeft handvatten en richtlijnen omtrent het veilig hijsen van een houten element. Klik hier om de publicatie te lezen.
Evenaar
Het onderbouwen van de hijsvoorziening door middel van beproeven is niet genoeg. Verantwoordelijk gebruik van de hijsvoorziening blijft voor alle betrokkenen een aandachtspunt. Zo wordt bij de bepaling van de belasting ervan uitgegaan dat er een evenaar gebruikt wordt. Wordt hiervan afgeweken, dan moet men extra zorgvuldigheid betrachten.
Het puur testen van een hijsvoorziening is dus geen garantie voor een veilige bouwplaats. Het is een klein onderdeel van het geheel. Daarnaast is het belangrijk dat men goed kijkt naar alle veiligheidsaspecten en dat er een goed risicomanagement is met aandacht voor een juiste toepassing en heldere communicatie tussen verwerker en producent van het product.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Aannemer 2022-01.
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.