De realisatie van woningen verplaatst zich van de bouwlocatie naar de fabriekshal. Het project MorgenWonen is daar voor VolkerWessels uit Rijssen de opmaat naar. Productie in de fabriek, assembleren op een industrieel platform en in een dag op locatie opbouwen. “Op locatie is het een kwestie van aansluiten. Plug and play.”
Het principe van bouwen in de fabriek is ontwikkeld vanuit een gedachte dat de huidige manier van bouwen eindig is. Overlast voor omwonenden moet zoveel mogelijk worden beperkt en onveilige werksituaties worden niet getolereerd. “Door geconditioneerd de prefab betonnen elementen te produceren, kunnen wij in een dag tijd een wind- en waterdichte woning op de fundatie zetten. Kwaliteit is een belangrijk aspect. Van bouwvocht is eigenlijk geen sprake. Bovendien is de impact op de omgeving klein”, aldus projectleider Rik Hulsman van MorgenWonen. Bijkomend voordeel is minimaal rente- en inkomensverlies tijdens de bouwtijd.
Prefab
De prefab betonnen sandwichelementen vormen de kern van het concept. Die worden in de werkplaats van Westo Prefab Beton Systemen in Coevorden, een onderdeel van VolkerWessels, gemaakt.
De bouwelementen worden op rvs-pennen gezet. “Dus kunnen we die ook met dezelfde snelheid eenvoudig loskoppelen en hergebruiken”, zegt Hulsman. In totaal gaat het om 27 grote elementen en 35 hijsbewegingen. “We beginnen ‘s ochtends vroeg en ieder kwartier komt er een deel van het bouwpakket bij. De woning wordt in één dag opgebouwd.” De installaties zijn vanaf het begin in het productieproces meegenomen. “Op locatie is het een kwestie van aansluiten. Plug and play.”
Energienotanul
Uitgangspunt bij de woningen is energienotanul. “Dat betekent dat er geen gebruik wordt gemaakt van fossiele brandstoffen. De woningen hebben dus ook geen gasaansluiting.”
De begane grondvloer is voorzien van EPS-isolatie met een isolatiewaarde van 5 m2K/W. De sandwich gevels zijn gevuld met PIR hardschuim isolatie en hebben een waarde van 5 m2K/W, terwijl de dakelementen minerale wol bevatten die een isolatiewaarde van 6,6 m2K/W geven. Op het dak worden pv-panelen gelegd. De opbrengst per huis uitgaande van een zuid-oriëntatie is gemiddeld 4850 kilowattuur (5750 Wp) per jaar.
Leidingschacht
HOMIJ Technische Installaties, ook dochteronderneming van VolkerWessels, neemt het installatiewerk voor haar rekening. “Hierdoor zijn de lijnen kort en is de handelingssnelheid groter.”
Een in het oogspringend element voor de installaties is de betonnen trap. Hierin is een verticale leidingschacht verwerkt. De kabelbomen en ventilatiebuizen zijn op een frame gemonteerd en worden ter plaatse in de schacht geschoven. De installateur koppelt de leidingen vervolgens aan de installaties.
Installatiekast
Op zolder staat de installatiekast. Volgens Ronald Hennekeij van HOMIJ is dat element het meest exemplarisch voor het installatiewerk in de geprefabriceerde woning. In de kast zitten het boilervat van 200 liter, de Growatt-omvormer voor de pv-panelen, het drukvat, de verdelers voor de vloerverwarming en de wtw die door CO2-sensoren in de woning wordt aangestuurd. “Eigenlijk het kloppende hart van de woning. De drie hoofdcomponenten, de balansventilatie, de omvormer en de wtw zijn daar aan elkaar gekoppeld. De verschillende puzzelstukjes worden op deze plek aan elkaar gekoppeld.”
Er is een directie verbinding met de schoorsteen die als buitenunit van de lucht-water warmtepomp geldt. Op deze locatie zorgt die voor de minste overlast.
De woningen zijn uitgerust met een CO2-gestuurd WTW-systeem en een warmtepomp van Mitsubishi. Rik Hulsman: ,,De afweging is gemaakt tussen bodem en lucht. Voor warmte-koude opslag is niet iedere ondergrond geschikt. Door de combinatie met de ventilatie en de goede isolatie in de schil hebben we voor lucht gekozen. Dit is in onze ogen de meest industriële oplossing.”
Arbeidskosten verschuiven naar fabriek
Ten opzichte van huidige nieuwbouw zijn de kosten binnen het prefab concept MorgenWonen vergelijkbaar. “Dat ontloopt elkaar niet zoveel”, stelt Hulsman, “maar het is eigenlijk appels en peren vergelijken. Als dezelfde kwaliteit wordt gevraagd dan is MorgenWonen tien procent goedkoper dan traditionele bouw.”
De arbeidskosten verschuiven naar de fabriek. Een team van vijf mensen zorgt voor de assemblage op locatie, waarvan één installateur. “Het voorkomen van de faalkosten is het grootste winstpunt. De woning wordt virtueel al gerealiseerd waardoor afwijkingen in een vroeg stadium worden geconstateerd.” De lat wordt door VolkerWessels zelf hoog gelegd. “Wij hanteren een maattolerantie van twee millimeter en dat is uniek voor nieuwbouw.”
Rol werkvoorbereider, installateur en uitvoerder
Om het proces goed gestalte te geven is er geïnvesteerd in BIM op basis van 3D-tekenprogramma’s. De rol van de werkvoorbereiding is dus cruciaal. “Alles wordt op afstand aangestuurd.”
De rol van de installateur zal veranderen. Rik Hulsman denkt zelfs dat installatiewerk in de toekomst niet meer op de bouw nodig is. “Het concept is nog in ontwikkeling natuurlijk, maar we willen er eigenlijk wel naar toe dat het principe zo ver is ontwikkeld dat het montageteam voor de aansluiting zorgt. De installateur hoeft dan niet meer op de bouwlocatie te zijn. Zijn werk vindt alleen maar plaats onder de geconditioneerde omstandigheden in de fabriek.”
En de rol van de uitvoerder? Is die in de toekomst überhaupt nog nodig? Gjalt Rameijer van Volker Wessels: “Die is er nog wel, maar richt zicht veel meer op de logistiek.”
Metselaar overbodig
De sandwichelementen worden aan de buitenkant afgewerkt met gezaagde halve stenen. “Er komt geen metselaar aan te pas”, legt woordvoerder Gjalt Rameijer van VolkerWessels uit. De panelen hebben een totale dikte van 335 millimeter. De buitenlaag met bakstenen is 48 millimeter baksteen komt op een 67 millimeter dikke betonnen laag. Tussen die laag en de betonnen binnenmuur van 100 millimeter is 120 millimeter isolatiemateriaal verwerkt. Nadat de elementen zijn vervoerd en het casco in één dag is geassembleerd, heeft de aannemer nog twee weken nodig op de bouwlocatie. “In die tijd worden de installaties gekoppeld, de wanden en het plafond gesausd, de vloer afgewerkt met hoogwaardig pvc, de binnenwanden geplaatst, de keuken geplaatst en de afwerking gedaan.”
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.