Steigerloos bouwen met prefab gevelelementen: een pilot die naar meer smaakt

Bouwbedrijf Kreeft realiseert in thuisstad Ede een zeslaags appartementencomplex met veertig woningen. Aanvankelijk is het project traditioneel uitgewerkt met metselwerk gevels, maar na kennismaking met Rc Panels kiest de bouwer voor steigerloos bouwen met prefab gevelelementen voorzien van steenstrips. Een primeur voor de betrokken partijen. “Voor herhaling vatbaar? Ja”, klinkt het gezamenlijk.

Een vooruitstrevend bouwbedrijf, karakteriseert projectleider Henk Blankestijn zijn werkgever. “We zeggen niet dat we helemaal vooroplopen, maar we zitten daar wel kort achter. Dat betekent dat we graag naar innovatieve oplossingen kijken. Datzelfde geldt op het gebied van duurzaamheid – één van de redenen dat we ons kantoorpand twee jaar terug onder BREEAM Outstanding hebben gerealiseerd.”

Dat het niet bij kijken blijft, bewijst de bouw van het appartementencomplex aan de Van Heutzlaan in Ede. De veertig sociale huurappartementen zijn een werk uit eigen ontwikkeling in samenwerking met Ibrox Projecten. Ze worden gebouwd voor woningcorporatie Woonstede. “Waar wij voor staan – duurzaamheid en innovatie – dat komt in dit project wel terug.”

De zeslaagse bouw is oorspronkelijk traditioneel ontworpen door AAArchitecten: een casco van kalkzandsteen en breedplaatvloeren met metselwerk buitengevels. Als Bouwbedrijf Kreeft in de ontwerpfase van het project – “in VO-stadium, misschien nét DO” – in contact komt met Rc Panels uit Lemelerveld en deze leverancier van oplossingen voor de gebouwschil aangeeft met ontwikkelingen in hoogbouw bezig te zijn, ontstaat het idee om het eens anders aan te pakken in Ede. Geen traditioneel metselwerk, maar prefab gevelelementen met steenstrips, steigerloos gebouwd bovendien.

EPS-isolatie met steenstrips

Rc Panels – leverancier van o.a. prefab geveloplossingen – is in 2017 begonnen in Lemelerveld, met de Stroomversneling in het achterhoofd. Na focus op renovatie zet het bedrijf volgende stappen richting nieuwbouw. Eerst grondgebonden woningbouw, vervolgens appartementenbouw.
Het basisproduct blijft hetzelfde: een EPS-kern met steenstrips. Salesmanager Steffen van Rijs: “Maar we praten hier over andere details en andere eisen met betrekking tot brandveiligheid. Alle classificaties met Peutz zijn inmiddels afgerond. Dit project in Ede is het eerst project dat vanuit deze innovatie in uitvoering is. Er staan inmiddels zes vervolgprojecten op de planning.”

Van buiten naar binnen bestaat het gevelelement uit:
– Steenstrips.
– Polyesterlaag voor de stijfheid.
– EPS-isolatie.
– Polyesterlaag voor de stijfheid.
– OSB om verankering op te schroeven.
– Fermacell-plaat voor de brandwerendheid en de afwerking.
Met het gevelelement halen de bouwers een Rc van 6,8. Glas is HR++, voor de luchtdichtheid is ingezet op een q_v;10 van 0,3.
De appartementen worden aangesloten op het in Ede aanwezige warmtenet en verwarmd met vloerverwarming.

“We zijn samen met de architect en Woonstede op zoek gegaan naar referentieprojecten om te kijken of we elkaar enthousiast konden maken om het systeem ook daadwerkelijk toe te passen”, zegt Blankestijn. “Dat ging overigens met horten en stoten. We hebben de opdrachtgever wel over de streep moeten trekken. Zij zijn hierin wat traditioneler en hadden bovendien op een ander project wat problemen gehad met steenstrips. Vandaar de scepsis. Met de kennis vanuit Rc Panels en de referentiebezoeken hebben we hen toch kunnen overtuigen om voor dit systeem te kiezen.”

Voor het casco onderzocht de bouwer ook alternatieven, maar dat is gebleven zoals het was: kalkzandsteen wanden in combinatie met breedplaatvloeren, waarbij de balkons er achteraf aan zijn gehangen volgens het IDock systeem (leverancier: Shöck). “Waarom kalkzandsteen en breedplaatvloeren? Mede omdat we er veel ervaring mee hebben en het relatief snel bouwt. Het kon naar ons idee ook goed in combinatie met het systeem van Rc Panels.”

Rc Panels had aanvankelijk wat zorg over maatvastheid. Is zo’n prefab gevelsysteem te rijmen met een traditioneel opgetrokken casco van kalkzandsteen en breedplaatvloeren? Jawel, concluderen bouwbedrijf, prefableverancier, kalkzandsteenleverancier Calduran en Metselgilde Veenendaal, dat het lijmwerk verzorgt. Mits er goede aandacht is voor de maatvoering.

Maatvoering en scannen

Die maatvoering kwam op het project nauw, legt uitvoerder Jolle IJkema van Bouwbedrijf Kreeft uit. “Daar hebben we heel veel tijd aan besteed. Door iedere keer te meten met de Total Station op vaste punten. En naar boven toe hebben we het steeds vanaf de nul opgepakt.”

Directeur Jaap van de Pavert van Metselgilde Veenendaal geeft daarin ook een pluim richting de fabrikant. “We werken met meer producten, maar Calduran is de strakste van allemaal qua maatvoering.” Business developer Ben Kruseman wijdt dat ook aan de aandacht vanuit zijn bedrijf voor het juiste gereedschap. “Het wel of niet gebruiken van de lijmschep maakt heel erg uit hoe je op het eind van de maatvoering uitkomt.”

Rc Panels heeft vervolgens het casco met de scanner laten inmeten om de maatvastheid te controleren en te kunnen bepalen waar de rails moeten komen waarop de elementen worden gemonteerd. “Het element heeft een vaste maat en moet aan het gebouw”, legt salesmanager Steffen van Rijs uit. “Je wilt ook dat het element in lijn is met de andere elementen. Het liefst hebben wij natuurlijk een casco dat op ‘nul’ staat. Dat kan niet altijd, dus daar moet je met elkaar afspraken over maken. Vervolgens checken wij of dat goed is door het gebouw in te scannen. Dan weet je waar je tegenaan loopt, kun je met je verankering de toleranties oppakken en heb je de gevel zo strak mogelijk staan.” Product-projectmanager Han Nieuwenhuis: “We hadden een stuk of zes puntjes, binnen de 15 mm, waar het net niet helemaal fijn uitkwam. Puntjes waar je lering uit kunt trekken: hoe gaan we dat in het vervolg met elkaar doen?”

Steigerloos bouwen

Voor uitvoerder IJkema zat de uitdaging – meer nog dan de maatvoering – in het steigerloos bouwen. Pluspunten? Zeker. “Het scheelt in de portemonnee en het scheelt ruimte op de bouw.”

Maar veiligheid vergt extra aandacht. “Dat was mijn grootste zorg. Hoe krijgen we alles de lucht in op een veilige manier, zonder dat er iemand horizontaal naar huis gaat?” Aanvankelijk had de bouwer een methode bedacht met Combisafe hekken, met de potten ingestort in de breedplaatvloer. “Dat leek een goed idee, maar voor hoe wij hier werkten, bleek dat toch een verkeerde keuze. Het hekwerk zit vaak in de weg. De kalkzandsteenlijmer moet erbij, dan weer de vlechter. Een volgende keer gaan we de leuningen weer aan buitenzijde van de kalkzandsteen ophangen.”

Het meest spannend, zegt IJkema: “Mensen moeten zich bewust worden van het feit dat ze op hoogte staan. Dat wordt wel eens onderschat. We hebben collectieve leuningen. Moet je er een keer doorheen, zorg dan dat je bent aangelijnd.” Ook voor het lijmbedrijf was het steigerloos bouwen nieuw. Met name het afsteken van de lijmbaarden op het binnenblad bleek een uitdaging zonder steiger. Dat moest van binnenuit door de aanwezige raamopeningen, soms “met een lange stok met panlat”, zegt Van de Pavert.

Dilataties opvangen

Betekent bouwen met prefab gevelelementen en steenstrips dat AAArchitecten concessies heeft moeten doen? “Wat betreft details wel, qua uitstraling heeft hij hier wel de vrijheid gekregen”, zegt Blankestijn.

Van Rijs van Rc Panels: “Het is voor architecten een andere manier van kijken. Traditioneel metselen geeft heel veel opties, maar ook veel onmogelijkheden. Ons systeem geeft net zoveel opties maar wel andere, bijvoorbeeld volledige vrijheid in het metselverband. Verder is dit een prefab systeem, dus je krijgt dilataties. Daar moet je mee omgaan.” Om die horizontale dilataties te verbloemen zijn rollagen toegevoegd in het ontwerp. Ook is het legpatroon geoptimaliseerd voor de robot van Rc Panels, legt Nieuwenhuis uit. “De architect maakt een ontwerp en wij reageren daarop. We hebben elkaar die mogelijkheid gegeven. Het blijft anders veel handwerk. Door het steenpatroon te optimaliseren kon onze robot 8000 stenen méér leggen.”

Vervolg

Voor herhaling vatbaar? Ja, klinkt het eensgezind. Blankestijn ziet het desgevraagd ook als optie voor grondgebonden woningbouw. “Wij hebben als Kreeft een conceptwoning, op basis van een betoncasco. Daar past een schil van Rc Panels ook goed omheen. Als het zich voordoet, staan we er zeker voor open om op die manier een gevel toe te passen.”

Van Rijs, tot slot: “Als je dit soort innovatieve trajecten aangaat, wil je een partner hebben die daarvoor openstaat, wil meedenken én ervaren is. Kreeft zat er bovenop. Dat is enerzijds lastig, maar tegelijkertijd heel prettig. Dan ga je écht de details in en haal je naar boven wat je naar boven wilt halen. En leer je er ook van. Dat was prettig in de samenwerking – dat die ervaring, kennis en directheid erin zat.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Aannemer 2022-01.