Nederland ondergaat een tsunami van psychische klachten, die kunnen resulteren in een burn-out. Volgens TNO ervaart 20 procent van de werknemers heftige stress en valt 3 procent daadwerkelijk langdurig uit. Ook in de bouw raken werknemers emotioneel uitgeput en opgebrand, doordat ze niet acteren op duidelijke signalen van het lichaam. “Even wat adrenaline aanmaken en hop! Daar ging ik weer.”
Timmerman Luit Wierenga (62) werkt sinds 1978 voor aannemingsbedrijf Rottinghuis, een onderdeel van VolkerWessels. In deze 46 jaar heeft het werk op de bouw veel van zijn lichaam gevergd. De spieren van Wierenga zijn stram, de gewrichten aan slijtage onderhevig. En daar blijft het niet bij. Wierenga is bang dat de fysieke maleur ook invloed gaat hebben op zijn mentale gesteldheid. Hij vertelt: “Mijn baas denkt wel mee hoor. Ik krijg sinds een tijdje een leerling mee op de bouw, die me fysiek ondersteunt. Maar toch, ’s avonds ben ik kapot. Ik moet nog vijf jaar werken. Dat gaat ook mentaal zwaar worden.”
Mentaal welbevinden
Veel oudere bouwvakkers klagen momenteel over hoge werkdruk en zwaar werk. Zowel fysiek als mentaal worden ze flink op de proef gesteld. Ze worstelen met onregelmatige werktijden, fysieke eisen die hun lichaam te boven gaan, werkonzekerheid (met name zzp’ers), hoge werkdruk, strakke deadlines en sociaal isolement door eenzame taken. Het kan een mens weleens te veel worden.
En niet alleen ouderen zitten in de gevarenzone. In alle leeftijdsgroepen ligt mentaal welbevinden onder vuur. Uit gegevens van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van TNO en het CBS blijkt dat de ernst van burn-outs momenteel toeneemt en het verzuim door werkgerelateerde psychische klachten stijgt. In 2022 gaf 1 op de 4 werknemers tussen 18 en 35 jaar aan psychische klachten te ervaren.
Hoe ga je ermee om? Erover praten of vrij nemen vanwege mentale issues, is in de bouw niet gebruikelijk. Toch zijn er wel degelijk stappen te zetten die psychisch welbevinden bevorderen.
Altijd aan staan
Een burn-out komt niet uit de lucht vallen. “Het is een sluipend, maar zeer ingrijpend proces”, zegt Jeroen Baten (60) over de ontwikkeling van zijn burn-out, die uiteindelijk drie jaar van zijn leven in beslag nam. Baten was als zelfstandige werkzaam voor allerlei opdrachtgevers in de technologie. In principe naar volle tevredenheid. Hij stond “altijd aan” en dacht daar verder niet over na. Als hem gevraagd werd iets te doen, dan was het antwoord voorspelbaar: ja prima.
Baten: “Jaar in jaar uit deed ik steeds dat stapje extra als het nodig was. Even wat adrenaline aanmaken en hop! Daar ging ik weer. Mijn adrenalinespiegel ging steeds verder omhoog totdat ik in 2017 uiteindelijk een grens bereikte. Het lijf wilde niet meer. Ik was totaal uitgeput en heb vier maanden als een zombie thuis op de bank gezeten. Ik moest afkicken van een chronische adrenalineverslaving. Alle ellende kwam naar boven: trauma’s, angsten, hyperventilatie. Het kostte me drie jaar om weer honderd procent te worden.”
Herken te hoge werkdruk
Niet alle burn-outgevallen zijn werkgerelateerd. Financiële problemen, huwelijksperikelen, verhuizingen en verbouwingen kunnen er ook voor zor- gen dat mensen opgebrand raken, maar een te hoge werkdruk lijkt toch wel voor de meeste slachtoffers te zorgen. Af en toe een drukke of onzekere periode is normaal, maar als dit te lang duurt, riskeer je een burn-out. Dit zijn de signalen waarop je moet letten:
• Is er een constante druk om te presteren?
• Ervaar je controledrang en mag je geen beslissingen nemen?
• Heb je te veel taken of juist een onduidelijke takenlijst?
• Is er te weinig waardering voor je werk?
• Ervaar je een slechte werksfeer of slechte werk/ privé-balans?
• Ervaar je persoonlijke valkuilen zoals geen ‘nee’ durven zeggen?
Herken je deze punten in je werk? Trek aan de bel. Werk samen met je werk- gever aan een oplossing. Als dat niet helpt en je denkt dat het niet beter wordt: zoek ander werk.
Bron: CNV
Black-out
Ook Ron Dorland, projectleider bij De Variabele (een bedrijf gespecialiseerd in vastgoedservices) kwam op psychisch vlak zijn grenzen tegen. Ook hij werd erdoor verrast. Op het nieuwsplatform Business Insider Nederland deed hij zijn verhaal: “Ik had nooit gedacht dat zoiets mij zou kunnen overkomen, want ik ben altijd rustig en had zelden last van stress. Toen mij een jaar geleden tijdens een vergadering werd gevraagd om voortaan mijn uren bij te houden, ging er iets goed fout. Ik ontplofte vanbinnen. En van buiten. Een onschuldige collega werd daar de dupe van. Deze uitbarsting en de daaropvolgende black-out, waren volgens mijn huisarts klassieke kenmerken van een burn-out. Hoe had het zo ver kunnen komen?”
Signalen serieus nemen
Coach Barend Gerretsen spreekt bijna dagelijks cliënten over psychische issues. Volgens Gerretsen zijn de ervaringen van Baten en Dorland klassieke voorbeelden van hoe de spanningen, vaak ongemerkt, het lijf in kunnen sluipen.
Gerretsen hoort steeds dezelfde klachten bij zijn cliënten: geleefd worden, altijd dezelfde opdrachten, niet durven te stoppen met werk vanwege het geld en de status, veeleisende opdrachtgevers, te weinig erkenning en waardering, hoge werkdruk, onredelijke deadlines, overvolle agenda’s en te weinig tijd voor het gezin.
Als de grens van onze mentale veerkracht in zicht komt, geeft het lichaam signalen af. Zelfs de kleinste signalen kunnen veelzeggend zijn. Stress, ongeduld, irritatie: het is duidelijke taal voor iedereen die wil horen. Gerretsen: “De grootste valkuil is jezelf vergeten en ongemerkt in een situatie komen waarin je eigenlijk niet wilt wezen. Dat is niet alleen problematisch voor jou, maar ook voor de organisatie waarvoor je werkt. Uiteindelijk is iedereen gebaat bij gelukkige medewerkers. Er zal bij werkgevers dus meer aandacht moeten komen voor dit punt, want de verzuimkosten zijn gigantisch. Helaas hebben veel organisaties dit niet hoog op de agenda staan. En als ‘t al geregeld wordt, is dat voor de jonge garde en niet voor de oude rotten.”
Herstellen van psychische klachten
Voorkomen is beter dan genezen. En genezen is beter dan niet genezen. Ron Dorland noemt “loslaten” een belangrijk onderdeel van zijn genezingsproces en uiteindelijke herstel. Zijn leidinggevende gaf hem daar alle ruimte voor. Dorland: “Ik sliep veel, ging veel wandelen en leerde beter over mijn gevoelens praten. Hierbij werd ik persoonlijk begeleid door mijn psycholoog en bedrijfsarts. Het waren vier heftige maanden, waarschijnlijk ook voor mijn collega’s, die ineens al mijn projecten moesten overnemen. Daar had ik een gigantisch schuldgevoel over. Zou het wel goed gaan op kantoor? Hoe zouden mijn klanten reageren? Allemaal zaken waar ik me volgens mijn psycholoog en bedrijfsarts juist géén zorgen over moest maken.”
Medewerkers met een burn-out? Dit kun je als leidinggevende doen
- Beschouw werkstress als organisatorisch probleem.
Bevlogen werknemers vallen minder vaak uit. Bevlogenheid aanjagen is bij uitstek een organisatorische uitdaging. Meer autonomie, eigen regie en mogelijkheden voor persoonlijke groei werken goed tegen stress.
- Zet medewerkers in op hun kwaliteiten.
Een medewerker die op de juiste plek zit, uitgedaagd en gewaardeerd wordt, functioneert beter. Leidinggevenden moeten daarover in gesprek blijven.
- Stimuleer het geven van feedback.
Feedback kunnen geven en ontvangen is een krachtig middel voor meer weerbaar personeel. Korte, functionele feedback helpt medewerkers om op koers te blijven en niet te verdrinken in ‘vrijheid’.
- Geef extra aandacht aan jongeren.
De leeftijdsgroep van 25 tot 34 is gemiddeld minder vaak ziek, maar als ze uitvallen is dat vaak langdurig vanwege stress of burn-out. Zorg voor aantrekkelijk en afwisselend werk. Altijd aan staan is vermoeiend, dus bied hen ook mogelijkheden om soms rust te nemen.
- Help medewerkers hun grenzen te bewaken.
Met name perfectionisten staan op de nominatie voor een burn-out. Ze willen graag goed presteren. Voor henzelf is dat een valkuil. De werkgever moet dus aandacht besteden aan het bewaken van hun grenzen.
- Zorg voor plezier.
Er moet ook tijd zijn voor ontspanning. Een bedrijfsuitje, gezamenlijke lunch of sportdag zijn activiteiten waar werkgevers tijd voor moeten vrijmaken. Samen lol maken is een wondermiddel tegen stress.
Bron: Interpolis
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.