De bouwsector zit in een moeilijke fase. Omzetten lopen terug en het aantal faillissementen loopt op. Een lichtpuntje is dat het aantal vergunningverleningen voor woningen stijgt.
Dit zijn de belangrijkste bevindingen in de nieuwste editie van Stand van de Bouw van ABN AMRO. In het rapport duidt ABN AMRO de trends en ontwikkelingen in de bouwsector.
Kernpunten uit Stand van de Bouw:
• Naast de al gestegen materiaalkosten, lopen de arbeidskosten sinds 2021 voor nieuwbouwprojecten op met 17 procent
• Extreem weer hindert bouwprojecten steeds vaker, 20 procent van de bouwondernemers had begin 2024 last van weersomstandigheden
• Hoewel het aantal woningvergunningen is gestegen, groeit de vergunningspijplijn sneller, wat leidt tot vertragingen en meer faillissementen in de sector
• Noodzakelijke vernieuwingsprojecten voor infrastructuur komen steeds meer onder druk te staan door krappe overheidsbudgetten
Materiaalkosten en arbeidskosten stijgen
Door diverse cao-loonstijgingen zijn de arbeidskosten in de bouw sinds 2023 hard gestegen. De loonsverhogingen vormen compensatie voor de hoge inflatie van de afgelopen jaren. De loonstijgingen hebben tot gevolg dat arbeidskosten in de bouw hard stijgen. Sinds begin 2021 stegen de arbeidskosten voor een standaard nieuwbouwproject met bijna 19 procent.
Hoewel de meeste materialen gemiddeld in prijs daalden, ligt het niveau van de prijzen nog altijd ver boven het niveau van 2021 en daarvoor. Voor de meeste materialen is de prijsstijging 20 tot 40% geweest in deze periode. Naar verwachting lopen materiaalkosten op de middellange termijn weer aanzienlijk op, gezien de enorme bouw- en infraopgave.
ABN AMRO ziet in de hoge arbeids- en materiaalkosten een uitdaging voor bedrijven om de arbeidsproductiviteit op te krikken, door de inzet van meer automatisering en robotisering op de bouwplaats. “Automatisering en robotisering vervangen geen werknemers, maar verbeteren wel de efficiëntie en productiviteit”, aldus de bank.
Extreem weer zit bouwers vaker dwars
Weersomstandigheden vormen steeds vaker een belangrijke productiebelemmering, geven bouwbedrijven aan in de conjunctuurenquête van het CBS. Het toppunt was het eerste kwartaal van 2024, toen 20 procent van de ondernemers last had van de weersomstandigheden.
Hevige regenval zorgt er onder andere voor dat funderings-, metsel- en dakwerkzaamheden moeten worden uitgesteld. Metselwerk moet langer uitdrogen en bakstenen hechten minder goed. Bovendien kunnen bouwputten moeilijker droog gehouden worden. Regenval zorgt ook voor veiligheidsrisico’s.
Pijplijn woningbouw steeds meer verstopt
Het aantal vergunningen voor woningen lag in het tweede kwartaal van dit jaar 21 procent hoger dan in het tweede kwartaal vorig jaar. In de maanden april, mei en juni werd voor bijna 19.000 woningen een vergunning afgegeven. Een positief signaal, maar het duurt nog even voordat de bouw hiervan de vruchten kan plukken.
Uit nieuwe CBS-cijfers blijkt namelijk dat de vergunningspijplijn – het aantal woningen waarvoor een vergunning is afgegeven maar waarvan de bouw nog niet is gestart – snel is gegroeid. In het tweede kwartaal zaten 110.000 woningen in de vergunningspijplijn, bijna 44 procent meer dan drie jaar geleden. Ook het aantal woningen dat al meer dan twee jaar in de vergunningspijplijn zit groeit: van 18.900 naar 22.300 (+18 procent).
Een van de redenen waarom er vertraging optreedt na vergunningverlening is omdat de bezwaarprocedure dan van start gaat. Binnen zes weken na verlening mag bezwaar aangetekend worden bij de gemeente. Tegen de beslissing van de gemeente kunnen betrokkenen vervolgens in beroep gaan bij de rechter, eventueel gevolgd door een hoger beroep bij de Raad van State. De vertraging kan door deze procedures oplopen tot wel twee jaar.
Krappe budgetten raken infra-investeringen
Nederland staat voor een enorme opgave om de bestaande infrastructuur de vernieuwen en tegelijkertijd voldoende aanlegprojecten te realiseren. Onderzoeksbureau TNO voorspelt dat de kosten voor alleen de vernieuwingsopgave – dat wil zeggen vervanging en renovatie – stijgen van 1,1 miljard euro in 2021 naar 2,4 miljard euro per jaar tussen 2022 en 2030 (prijspeil januari 2023). Daarna zullen de kosten verder stijgen naar maximaal 3,7 miljard euro in 2080. De huidige productie – 1,1 miljard euro in 2021 – blijft achter bij de benodigde inspanning.
De enorme opgave staat in schril contrast met krapper wordende overheidsbudgetten. De krappe budgetten zorgen ervoor dat lokale overheden keuzes moeten maken bij het verlenen van opdrachten. Het stikstofdossier beperkt nog altijd aanlegprojecten, waardoor de focus sterker is verschoven naar onderhouds- en renovatieprojecten. Maar zelfs voor deze vernieuwingsopgave alleen zijn de budgetten bij de huidige groei in de toekomst niet toereikend.
Aantal faillissementen stijgt
De gestegen rente heeft er in combinatie met een stijging van de bouwkosten en stroperige procedures toe geleid dat veel projecten niet van de grond kwamen of zijn uitgesteld. Die ontwikkelingen uiten zich in een toename van het aantal bouwbedrijven dat in de financiële problemen zit. De afgelopen twee jaar is het aantal faillissementen bij bouwbedrijven licht gestegen. In het eerste halfjaar van 2024 gingen 211 bedrijven en instellingen uit de bouwnijverheid op de fles, het hoogste aantal sinds het eerste halfjaar van 2016.
Lees meer over de economische ontwikkelingen in de bouw in het volledige rapport ‘Stand van de Bouw’.
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.