Veiligheid gaat bij Koopmans Bouwgroep anno 2024 hardcore over gedrag. Wat kunnen andere bouwers leren van die aanpak? “Je moet je hygiënefactoren op orde hebben. Waarmee je impact kunt maken is gedrag.”
Wie bij het hoofdkantoor in Enschede komt aanrijden, ziet de vlaggen met het predicaat ‘Veiligste Bouwer van Nederland’ gehesen in de masten. Koopmans Bouwgroep – onderdeel van TBI, met ook vestigingen in Deventer en Almere – won de prijs afgelopen najaar.
De verkiezing is een initiatief van Brain Based Safety in samenwerking met KPE Bouw & Infra. Bij de Veiligste Bouwer van Nederland staat het ‘veiligheidsklimaat’ binnen het bedrijf centraal en niet het aantal incidenten dat in het verleden heeft plaatsgevonden, aldus de omschrijving op de website.
De vlaggen wapperen. De winst wordt bij Koopmans Bouwgroep met trots uitgedragen, kun je stellen?
“Grote trots”, zegt veiligheidscoördinator Tom Mulder. “Veiligheid is geen wedstrijd, maar hiermee zetten wij – of zet de branche – het onderwerp wel in een heel positief daglicht. Dat is enorm mooi.”
Melcher Groenendijk, als directeur verantwoordelijk voor het onderwerp veiligheid: “Het laat zien dat het ook leuk is om met veiligheid bezig te zijn. Uiteindelijk: als je in een competitie zit, wil je winnen. Dat is de aard van het beestje. Maar we zijn niet zozeer trots dát we hebben gewonnen, maar wel trots op de reden waaróm we hebben gewonnen. De prijs is gewonnen omdat de intrinsieke motivatie van onze medewerkers dermate groot is op het gebied van veiligheid, dat er geen of weinig beïnvloeding van bovenaf meer nodig is om mensen aan het denken te zetten over het onderwerp. Dat is de winst. En ik ben ook positief omdat veiligheid – wat Tom zegt – branchebreed een keer in een ander daglicht komt te staan.”
Er gebeurt wat dat betreft nog steeds te veel…
Groenendijk: “Onlangs nog, in Lochem, verschrikkelijk.”
En als je leest hoeveel zonnepanelenmonteurs van daken vallen…
Groenendijk: “Dat monteren moet gewoon veilig gebeuren. Onze invloedsfeer ligt met name bij onze medewerkers en de partners met wie wij een contract hebben. Wij proberen dat zo goed mogelijk en naar onze beste eer en geweten te doen. Bij Koopmans Bouwgroep hebben we ons van het instrumentele – waaronder pbm’s, keuringen, goede veiligheidsplannen, enzovoort – meer op het gedrag gericht en ongeveer vijf jaar geleden Brian Based Safety omarmd. Die methode gaat hardcore over gedrag. Over je eigen gedrag, over teamgedrag, dingen signaleren, bewustzijn van gedrag en dan met name ons onbewuste gedrag. Daarmee hebben we impact weten te maken op de cultuur binnen onze onderneming.”
Mulder: “Waar de focus tot een paar jaar geleden misschien vooral lag op de bouwplaats, hebben we die het afgelopen jaar gericht op het feit dat iedereen binnen het bedrijf invloed heeft op die veiligheid. Van receptionist tot werkvoorbereider, inkoper, uitvoerder, timmerman en directeur – iedereen. We hebben dus ook iedereen betrokken bij ons veiligheidsprogramma. Gezocht naar: wat is jouw invloed vanuit jouw rol, maar ook vanuit jouw persoon? Als je ergens langs loopt en je ziet iets, dan heb je invloed.”
Als in: zeg je er iets van, of niet?
Mulder: “Ja. Het zorgt er ook voor dat we veiligheid steeds meer naar de voorkant brengen. Dat klinkt mooi, maar we bedoelen ermee dat we in het ontwerp al nadenken over veiligheid. Daar is winst te behalen.”
Groenendijk: “We zijn een ontwikkelende bouwer, dus hebben we zelf ook een groot deel van het proces in de vingers. We kunnen dus die voorkant ook grotendeels bepalen als opdrachtgever. Daar zijn we in een unieke positie om veiligheid centraal te stellen.”
Tot welke keuzes leidt dat?
Groenendijk: “Je kunt betere keuzes maken op basis van veilige maakbaarheid. Dat kan betekenen om iets prefab te doen bijvoorbeeld. Of dat we detailleringen van architecten terug managen, omdat je weet hoe je iets op een veilige manier kunt maken.”
Eind maart is de jaarlijkse Bewust Veilig-dag. Vaste prik voor Koopmans Bouwgroep?
Mulder: “Daar doen we als TBI collectief aan mee. We hebben een programma voor veiligheidsbewustzijn en zijn het hele jaar door bezig met grotere en kleinere interventies. De TBI Veiligheidsdag – waarmee we aansluiten bij Bewust Veilig – is daar een uiting van.”
Groenendijk: “Bewust Veilig is voor de branche en de externe omgeving een goed initiatief. Wij gaan elk jaar met management en medewerkers naar de diverse bouwplaatsen en kantoren van ons, om daar het goede gesprek te hebben met de hele keten die op de bouw aanwezig is. Die keten zit niet volledig in onze contractvorming. Wij contracteren onderaannemers, maar die hebben ook weer hun onderaannemers en uiteindelijk staat er een voor ons onbekende partij of medewerker op de bouw. Daar kun je het gesprek mee aangaan. Dat is extra toegevoegde waarde van zo’n veiligheidsdag. Wat zijn onze normen en waarden op het gebied van veiligheid? Wat willen we daarin uitstralen? Hoe willen wij dat iedereen veilig zijn werk doet en weer veilig naar huis gaat? Dat moet uiteindelijk intrinsiek worden. Intern zijn we circa vijf jaar bezig met Brain Based Safety. Om de gehele keten op hetzelfde niveau te krijgen, is lastig en dé grote uitdaging.”
Brain Based Safety gaat over gedrag. Ik heb veiligheidspsycholoog Juni Daalmans – de bedenker van het programma – ooit in een presentatie horen zeggen dat we ‘onbewust onveilig’ zijn.
Mulder: “99 procent van ons gedrag is onbewust, dat is menseigen. Daardoor doen we onbewust dingen die niet handig zijn. Pas als je daar inzicht in hebt, kun je er iets aan veranderen.”
Groenendijk: “Juni Daalmans definieert zeven kronkels in ons denken. Enkele van die kronkels zijn bijvoorbeeld zelfoverschatting en zorg voor de organisatie: dat je denkt dat je meer kunt dan je eigenlijk kunt. Als je je daarvan bewust bent, neem je andere besluiten. Of ‘toch nog even snel dit of dat doen, daar is mijn team of mijn bedrijf mee geholpen’. Als je je daarvan bewust bent, dan kun je vervolgens besluiten om het zorgvuldig te doen. Het misschien uit te stellen naar morgen, als je er meer tijd voor hebt. Ook teamleden herkennen dit gedrag nu beter en zijn in staat om collega’s hierop te wijzen. Dat is een grote winst. We hebben elkaar nodig om veiliger te werken.”
De druk van de planning – heeft dat invloed in dergelijke situaties?
Mulder: “Dat betreft zorg voor de organisatie, één van die kronkels. De meest gedreven loyale medewerkers, die we allemaal willen, zijn in dat opzicht een groter risico.”
Groenendijk: “Maar als je het gesprek aangaat – jouw veiligheid gaat mij vóór deze planning – dan maak je een statement, waardoor iemand zich geborgen voelt. Waardoor het makkelijker wordt om te zeggen: dan kost het maar extra tijd. We moeten niet alleen in planning en geld redeneren, dan ga je het niet verbeteren.”
Mulder: “Onbewuste beïnvloeding is daarbij heel sterk, met name bij leidinggevenden. Veiligheid kan bij een projectleider intrinsiek wel op nummer 1 staan, maar als hij of zij daar snel overheen stapt en steeds over planning en geld praat, gaan medewerkers onbewust denken dat dát het belangrijkst is. Daar is die projectleider zich niet altijd bewust van, maar door dat mee te nemen in onze sessies, leert hij of zij over zijn of haar voorbeeldrol. Dat geldt ook voor de uitvoerder. Als die een bepaald gedrag uitstraalt, nemen medewerkers dat over. Rotzooi op de bouw en de uitvoerder doet er niets aan? Zal wel niet zo belangrijk zijn dan. Een strakke bouwplaats zorgt voor minder ongevallen. Hou je dat iedereen voor als norm, dan gaat iedereen daar onbewust automatisch op acteren.”
“Wat daarbij funest is, is als een leidinggevende van een onderaannemer tegen zijn medewerkers ‘doe dat nou maar, want die aannemer wil dat nu eenmaal’ zegt. Als het op die manier wordt gezegd, is het al klaar. Onze grootste uitdaging is dan ook de lengte van de keten. Hoe langer die keten wordt, hoe meer die invloed verwatert. Dat zien we buiten terug.”
Wat is de rol van de opdrachtgever?
Groenendijk: “Die is belangrijk, maar nog een onderbelicht thema. Opdrachtgevers willen wel dat iets veilig wordt gebouwd, maar willen hier niet extra in investeren. In selectiecriteria worden we als aannemer niet op veiligheid beoordeeld. Dat vinden wij raar, ja. Ook dat gesprek gaan we wel aan. Maar als het geen onderdeel is van de selectiecriteria en het kost bij ons wel geld, dan krijg je wel een afweging. Wij prijzen dat af en accepteren het verlies, maar eigenlijk hoort een opdrachtgever dat te stimuleren. Veilig bouwen leidt tot kwalitatief betere gebouwen. Daar heeft de opdrachtgever ook baat bij. En uiteindelijk is de opdrachtgever ook medeverantwoordelijk voor onveilige situaties. Dat besef moet groeien. Intern zijn we daar ook mee bezig: tot nu toe hebben we partnerdagen gehad met onderaannemers en leveranciers, dit jaar betrekken we ook onze opdrachtgevers daarbij.”
Hebben jullie een tip voor collega-bouwers?
Mulder: “Aandacht maakt alles mooier. Geef veiligheid aandacht en blijf dat doen. Het is iets dat continu speelt.”
Groenendijk: “Je moet je hygiënefactoren op orde hebben: waaronder keuringen, pbm’s, orde en netheid. Waarmee je impact kunt maken is gedrag. Heb je het eerste niet voor elkaar, dan moet je niet aan het tweede beginnen. Maar als je het eerste voor elkaar hebt en je laat het erbij, dan werkt het ook niet.”
Hoe zien jullie trouwens dat Brain Based Safety landt? Kun je het meten?
Mulder: “Veiligheid meten we traditioneel heel erg door terug te kijken: hoeveel ongevallen zijn er geweest? De veiligheidspsychologie zoekt naar indicatoren waarmee je vooruit kunt kijken. Dat is best moeilijk, maar ik ben daar enthousiast over. Het gevóél van veiligheid dat mensen hebben, blijkt best een goede graadmeter, als je dat over de breedte vraagt. Hebben mensen een goed gevoel bij een bouwplaats, is het werk goed voorbereid, is het ook sociaal veilig, kun je je vinger opsteken? Dat is gemeten onder 70 procent van de bouwplaatsmedewerkers van Koopmans Bouwgroep. Dát gevoel van veiligheid, maakt dat we die prijs hebben gewonnen.”
Wat zijn volgende stappen die Koopmans Bouwgroep zet?
Mulder: “Virtual Reality. Daarmee testen we al een jaar op de bouw en op kantoor. Welke vorm, hoe het moet, wat het bijdraagt. Er is nu een concreet plan om dat uit te rollen. Dat is heel leuk en vernieuwend – iedereen vindt dat gaaf. Het is – na tekst en foto’s en video – ook een overtreffende trap van beleving. Je kunt een ongeval krijgen zonder dat het zeer doet. Dat biedt meerwaarde in het lerend vermogen van mensen.”
Groenendijk: “We zijn ook met een nieuw concept bezig voor bouwplaatsen, dat is ook weer gericht op gedrag. Daar gaan we binnenkort pilots mee draaien. De basis daarvan is nog steeds Brain Based Safety, maar met een andere inkleuring.”
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.